Koneck

Stan obecny

Gminny Ośrodek Zdrowia

Historia

Dwór z 2 poł. XIX w.
Koneck jest to duża wieś, będącą siedzibą gminy. Leży około 12 km na południe od Aleksandrowa Kujawskiego. Wieś powstała pod koniec XIII w. Była wówczas własnością rycerską. Pierwszym znanym właścicielem jest Krzesław Konecki h. Łabędź, który sprzedał K. biskupowi włocławskiemu, za kwotę 60 grzywien. Pieniądze przeznaczył na swój wykup z niewoli.
Parafia i najstarsza świątynia p.w. św. Prokopa powstały, jak informują dokumenty, przed 1325 r. Fundatorem była przypuszczalnie rodzina Koneckich. Od 1433 r. właścicielem tych dóbr był Andrzej Dunin, a dalej po nim Mikołaj Zbożeński h. Nałęcz. W tym czasie istniał już we wsi folwark. W poł. XVI w. właścicielami Konecka został ród Grabskich h. Pomian, którzy trzymali miasto przez 200 lat. W 1560 r. wzmiankowani byli Marcin i Łucja Grabscy, do których należały także folwarki Zapustek i Zieleniec. Brat Marcina - Łukasz znany był ze swojego protestanckiego wyznania; w źródłach historycznych (Sł. Geograficzny...") tak zapisano: „po upadku starego kościoła w Konecku, około r. 1580, wystawił nowy Łukasz Grabski, kasztelan kruświcki, chociaż heretyk”. Kościół ten był drewniany, a poświęcił go biskup włocławski, Stanisław Karnkowski. Rodzina Grabskich posiadała też Słodków i Koryta w dawnym gostyńskiem i Luszyn w łeczyckiem. Koneck miał w tamtych czasach duże znaczenie ekonomiczne, gdyż posiadał przywilej królewski na jarmarki, który z biegiem lat wygasł. Kolejnym właścicielem Konecka był Wojciech Pijanowski, który w 1630 r. zapisał kościołowi w Konecku 4000 florenów, z których 280 wziął proboszcz: na szkołę, dla organisty i dla biednych.
W 1779 w. właścicielem wsi był już wojewoda Stanisław Dąmbski – posiadacz ogromnych dóbr w wielu powiatach Rzeczypospolitej, a w 1793 r. folwark zakupiła rodzina Biesiekierskich. Na przełomie XVIII i XIX w. jego właścicielem był zasłużony dla sprawy polskiej Antoni Biesiekierski, który był m. innymi sędzią pokoju powiatów kujawskich. W 1808 r. ostatecznie porzucił urząd i zajął się wychowaniem i edukacją synów. Zmarł w 1818 r. w Płowcach, a pochowany został w katakumbach przy kościele parafialnym w Konecku. Dobra odziedziczył jeden z 9-ciu synów - Feliks, ożeniony z Konstancją Sokolnicką. Zmarł w 1841 r. pozostawiając majątek bratu – Wincentemu, dziedzicowi Bilna, który ożeniony był z Serafiną Biesiekierską. Ciż oboje umarli w 1863 r. w Konecku. Warto tu wspomnieć o nowym kościele drewnianym, który na miejscu starego, spalonego, wystawiła w 1828 r. Helena z Walewskich Grabska, 2-o v. Zakrzewska, kasztelanowa kruszwicka.
W tym okresie (1828 r.) dobra Koneckie liczyły wraz z folwarkiem Zieleniec około 1489 mórg, w tym 808 mórg ziem uprawnych i ogrodów, 77 mórg łąk, 48 – pastwisk, 55 – nieużytków i placów i 22 – lasów. W miejscowości było 38 domów, w których mieszkało 406 osób. Druga połowa XIX w. to okres panowania Sulimierskich herbu Starykoń. W 1867 r. majątek został sprzedany Kornelemu Sulimierskiemu (1834-1904), który ożenił się z Adaminą - córką Leonarda Markowskiego wywodzącego się z Markowic koło Inowrocławia, sędziego pokoju powiatu radziejowskiego. To dla nich wybudowany został obecny dwór, a w tym samym czasie założono otaczający go park. Korneli i Adamina mieli liczne potomstwo, byli to: Maria, Bronisław, Jan, Władysław, Bolesław, Tadeusz, Stefan, Antoni, Józef i Wanda. Pod koniec XIX w. do majątku należały folwarki: Biesiekierz, Pomiany, Wincentowo, Zapustek i Młynek. Łączny areał tych dóbr wynosił 3113 mórg nowopolskich. We wsi był także niewielki majątek należący do proboszcza, liczący 112 mórg.
W ręku Sulimierskich dwór znajdował się aż do wybuchu 2. wojny światowej. Wieś w tamtym czasie znajdowała się na terenie gminy Straszewo w powiecie nieszawskim. W 1930 r. areał majątku liczył 574 ha, należały do niego także folwarki: Zapustek (201 ha), Wincentowo (124 ha) i Zieleniec (250 ha). We wsi w tym czasie był także młyn motorowy Z. Salomońskiego, restauracja M. Matusiaka, sklep z artykułami kolonialnymi G. Grabowskiej i piekarnia W. Winiarskiego. Poza tym usługi we wsi świadczyli: szewc J. Kołodziejski, rzeźnicy S. Kacprzak i F. Nowak oraz kowal M. Ciszewski. Ostatnim właścicielem koneckiego majątku był Marceli Sulimierski (1896-1943), syn Jana i Jadwigi Grodzickiej. Nie pozostawił potomków.
Po wojnie majątek został rozparcelowany, a dwór w latach 70. XX w. przeszedł na własność gminy i umieszczono w nim Gminny Ośrodek Zdrowia. W zw. z tym dokonano gruntownej przebudowy budynku, pozbawiając go przy okazji cech stylowych.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Budynek piętrowy, obecnie nakryty dachem płaskim, lekko dwuspadowym, wybudowany na planie prostokąta na wysokiej kamiennej podbudówce, podpiwniczony. Należy przypuszczać, że nie zmienił się układ wejść, zarówno od frontu jak i w elewacji ogrodowej, którą poprzedzają wysokie schody. W fasadzie zachował się ryzalit poprzedzony schodami z balkonem na poziomie 1 piętra. Na skutek przeprowadzonego remontu budynek pozbawiony został całkowicie cech stylowych.

Park

Park krajobrazowy z 2 poł. XIX w. o pow. około 1,5ha. Jest to obecnie czysta i zadbana enklawa zieleni, w której rośnie zabytkowy starodrzew w wieku 100-130 lat, jego ozdobą jest położony centralnie śródparkowy staw.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011