Grubno

Stan obecny

Własność prywatna. ADRIANA S.A. z siedzibą w Kosowiźnie.

Historia

Pałac z 1857 r.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z wydanego w 1222 r. przywileju księcia Konrada Mazowieckiego dla biskupa misyjnego w Prusach - Chrystiana. Odnowiony akt lokacyjny dla Chełmna z 1251 r. wymienia Grubno jako wieś graniczącą z tym miastem. Pierwotnie stanowiło zapewne ważny punkt obronny i swoją nazwę wywodzi prawdopodobnie od Grodna, warownego grodu castellum. W latach 1423-24 Grubno było w posiadaniu rycerza Aleksandra. W 1526 r. 12 łanów chłopskich należało do Barbary Orłowskiej i jej syna Stanisława. W 1670 r. właścicielem majątku był Jan Konarski. Kolejnym właścicielem, aż do 1766 r. był Piotr Tuchołka, a od 1766 r. jego córki: Agnieszka zamężna z Ignacym Zielińskim oraz Marianna, po mężu Wilkxycka. Następnie dobra odziedziczyli synowie Agnieszki: Antoni, Jan, Mateusz, Bonifacy, Ksawery oraz Wiktor. Od 1782 r. właścicielem całości został Jan Zieliński. Po I rozbiorze Polski wieś przeszła w ręce niemieckie. W XIX w. posiadłość należała do właściciela o nazwisku Lenz. W 1855 r. kupił ją hamburski kupiec Ruperti i poprzez powiększenie majątku i modernizację osiągnął wysoką rentowność. W latach 1857-58 wzniósł on obecny pałac, który po przejęciu siedziby przez jego syna w 1876 r. został jeszcze powiększony. W tym samym czasie powstało także rozległe założenie parkowe w stylu angielskim. Z obiektu rozciągał się widok na Wisłę i leżące nieopodal Chełmno. Według danych z ewidencji w 1863 r. majątek należał do Carla Gustawa Ruperti. ?Akta notarialne podają, że dochód z gruntów Grubna w 1879 r. przeznaczony był na utrzymanie wojska stacjonującego w Chełmnie\\\\\\\\\\\\\\\". W 1880 r. Grubno posiadało 18 domów mieszkalnych i 30 budynków gospodarczych. Teren ten zamieszkały był przez 276 katolików i 99 ewangelików. Grubno posiadało własną szkołę i browar. W 1919 r., na mocy Traktatu Wersalskiego i Ustawy Sejmowej z 1920 r. grunty zostały rozparcelowane i przekazany chłopom. W latach 1924 -1943 pozostały majątek o powierzchni 911 ha, w równych częściach należał do Karola Wojciecha Pustowskiego i jego żony Marii z Jakuckich Pustowskiej. W 1943 r. założenie przejęła Rzesza Niemiecka. Po 2 Wojnie Światowej majątek został znacjonalizowany. Użytkownikiem pałacu stał się Ośrodek Doskonalenia Kadr Spółdzielczych. W 1955 r. obiekt przejął Zespół Szkół Rolniczych, który w 1956 r. zbudował internat, nad zachodnim brzegiem stawu, który do tego czasu mieścił się w budynku pałacu. Powstał także budynek mieszkalny w sąsiedztwie internatu. W tym okresie usypano groblę na odcinku pałac-internat. W latach 70-tych, w płn.-wsch. części parku zbudowano oczyszczalnię ścieków. W latach 1975-76 powstała nowa szkoła. W tym okresie wzniesiono także budynki mieszkalne.

Opis

Pałac późnoklasycystyczny. Budynek wzniesiony na rzucie prostokąta, posadowiony na ławach fundamentowych, murowany z cegły ceramicznej i otynkowany, dwukondygnacyjny. W narożnikach elewacji frontowej posiada dwie wieżyczki o stożkowatych dachach krytych łupkami. Nakryty jest czterospadowym dachem krytym gontem. Elewacja frontowa pałacu liczy 11 osi okiennych, a przed lico budynku wystaje murowana weranda, sięgająca pierwszego piętra. Sama bryła pałacu jest zwarta i ozdobiona skromnymi opaskami okiennymi oraz gzymsem wieńczącym, który wspiera się na konsolach. Stropy nad piwnicami to sklepienia łukowe ceglane, wsparte na ścianach oraz sklepienia kolebkowe murowane z cegły ceramicznej.

Park

Park z 1 poł. XIX w. o pow. 11,5 ha, przekształcony w latach 1866-1867, z rzadkimi okazami drzew i krzewów. Park w Grubnie jest interesujący pod względem krajobrazowym, rośnie tu bogaty w gatunki cenny starodrzew. Został on założony na stromej skarpie, u której podnóża znajdują się dwa stawy o ogólnej powierzchni 3,9 ha. Przed frontem pałacu, na wąskich trawnikach rosną strzeliste świerki, od płd.-zach. strony dostępu bronią świerki, żywotniki, kilka robinii i lipy. Od płn.-wsch. strony pałacu rosną jesiony i klony. Zbocze skarpy, na której wznosi się pałac porastają różnorodne krzewy, wierzby płaczące i rosnące u podnóża jawory.
Na obszarze całego założenia zinwentaryzowano ponad 1300 drzew i krzewów. W oparciu o historię obiektu, analizy przemian historycznych oraz wiek drzewostanu wyznaczono pięć grup wiekowych: - 1 - drzewa sprzed 1766 r. - 2 - drzewa z okresu 1767 -1860 (okres związany z rodziną Zielińskich) - 3 - drzewa z okresu 1861 -1909 (okres związany z rodziną Ruperti) - 4 - drzewa z okresu 1910 -1945 (okres związany z rodziną Ruperti i Pustowskich) - 5 - drzewa pochodzące z okresu po 1945 r. Na podstawie analizy wiekowej drzewostanu można stwierdzić, że pierwotne założenie obejmowało obszar wzgórza z dzisiejszym pałacem oraz wąwóz i wąski pas terenu nad nim. Teren skarpy położony wzdłuż szosy nr 1 Gdańsk - Toruń związany jest z późniejszą kompozycją. Drzewa z tego obszaru zaliczone zostały do 3,4 i 5 grupy.
(na podst. http://www.adriana.com.pl/Docs/PalacWGrubinie.pdf)

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011