Wierzchucinek

Stan obecny

Opuszczony

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Wierzchucinek to pięknie położona i zabytkowa wieś, leżąca w odległosci 12,5 km na południowy-zachód od Koronowa i 15,3 km na wschód od Mroczy. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1288 r. i dotyczy zamiany włości arcybiskupa gnieźnienskiego, Jakuba – tzw. „Dobrowszyzny” z opatem byszewskim Engelbertem, na dziesięcinę z wsi królewskich, m. innymi Wierzchucinka. Prawo do tej dziesięciny zyskali także byszewscy cystersi, co potwierdza dokument z 1290 r. sporządzony przez arcybiskupa Jakuba i opata byszewskiego Bertholda. W 1359 r. potwierdził to również arcybiskup gnieźnienski Jarosław.
Po III rozbiorze Polski wieś znalazła się w rękach niemieckich właścicieli. Dzieliła się na zachodnią część zwaną Wierzchocin Szlachecki (Freidorf) – obecnie tereny Mierucina i prawdopodobnie części Słupowa oraz cześć wschodnią - Wierzchocin Niemiecki (Hohenfelde). Informacje te zawdzięczamy dość dokładnie opisanej lokalizacji tych wsi, względem sąsiednich miejscowości: Koronowa, Mroczy, Sitna i Wierzchucina Królewskiego (sł. Geograficzny Królestwa Polskiego...). Wierzchucin Szlachecki posiadał 21 domów i 166 mieszkańców, w tym 101 ewangelików i 65 katolików; w tej części nie było posiadłości ziemskiej. W. Niemiecki był wsią rycerską, z majątkiem o areale 2052 morgi (524 ha) i czystym dochodem gruntowym 6441 marek.
W 2. poł. XIX w. wzniesiony tu został wg projektu Wiktora Stabrowskiego obecny dwór, być może dla rodziny Dyczkowskich z Poznania, właścicieli wielu okolicznych majątków. Do majątku należała też gorzelnia, działająca do 1912 r. Na początku XX w. Wierzchucin Królewski (Königlich Wierzchucin) był już rozparcelowany, a największe gospodarstwa posiadali: Piotr Beliński (88 ha), Jan Bociak (75 ha), Piotr Czerwiński (101 ha), parafia katolicka – ks. pr. Motylewski (114 ha), Jan Szews (100 ha) i Piotr Zywert (80 ha). W 1926 r. wymieniony jest już tylko Fritz Pampe, posiadający 183,85 ha, w tym ziem uprawnych 106,85 ha i 77 ha wód. Czysty dochód gruntowy (podawany do naliczenia podatku gruntowego) z tego majątku wynosił 547 talarów. W 1930 r. Wierzchucinek zwany był także Wierzchucinem Kraińskim, leżał w powiecie bydgoskim i liczył 261 mieszkańców. Był tu zajazd J. Sochy i fabryka utworzona w budynku byłej gorzelni, pod nazwą „Wielkopolska Fabryka Farb, Dyczkowski Stanisław i Spółka”, której właścicielem w pewnym okresie był także wspomniany Fryderyk (Fritz) Pampe.
Po 2. wojnie światowej dobra te przejął Skarb Państwa Polskiego. W budynku dworu na przełomie lat 1948/1949 założona została Zasadnicza Szkoła Obuwniczo - Kaletnicza. Po 6 latach przeniesiono ją do Radomia. Następnie gospodarzył tu PGR Wierzchucinek. W połowie lat 70. XX w. budynki (razem z zabudowaniami w Gliszczu) przejęła Akademia Techniczno-Rolnicza w Bydgoszczy. Od połowy lat 90. XX w. dwór zajmowało Katolickie Stowarzyszenie Na Rzecz Osób Specjalnej Troski i Ich Rodzin im. św. M. Kolbe w Bydgoszczy. Obecnie budynek stoi opuszczony.
Budynek po dawnej gorzelni i fabryce w 1957 r., wspólnie z Komitetem Budowy Kaplicy w Trzemiętowie kupił ks. kanonik Konrad Scheffler. W latach 1957-1959 budynek został przebudowany i przystosowany do pełnienia funkcji sakralnych. Początkowo jako kaplica, a później kościół. Uruchomiono ją 19 lipca 1975 r. W tym też roku erygowano obecną parafię. Początkowo kaplicę obsługiwali kapłani z Byszewa, a od 1970 r. ksiądz Mieczysław Barzowski.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł, m. innymi strony internetowej Gminy Sicienko oraz badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Późnoklasycystyczny dwór, wybudowany na planie kwadratu, piętrowy, frontem zwrócony na południe. Środkową, zryzalitowaną część elewacji frontowej zdobi wgłębny portyk z trzema półkolistymi, zamkniętymi arkadami kolumnowymi. Nad portykiem usytuowane są trzy okna, ujęte pilastrami dźwigającymi fryz, gzyms oraz trójkątny szczyt. Przed frontem dworu znajduje się rozległe, trawiaste wnętrze, które podkreśla urodę i swoisty wdzięk tej dworskiej budowli.

Park

Park z 2 poł. XIX w. o pow. 1,3 ha, Zwarty, zróżnicowany zarówno wiekowo, jak i gatunkowo drzewostan tworzy zielone tło dla jasnej bryły dworu. Wartości przyrodnicze parku potęgują rosnące tu pomniki przyrody. Do tych zabytkowych drzew zalicza się czereśnia ptasie o obw. 90cm oraz dziewięć lip drobnolistnych o obwodach w pierśnicy od 260 do 370cm.

Inne

Zabudowania gospodarcze z XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011