Wierzbiczany

Stan obecny

Własność prywatna, hotel.

Historia

Pałac z XIX w.
Pierwsza wzmianka o Wierzbiczanach pojawiła się w 1343 r., gdzie po pokoju zawartym w Kaliszu doszło w dniu 23 lipca 1343 r. do spotkania na łakach wierzbiczanskich Kazimierza Wielkiego, z Wielkim Mistrzem Zakonu Krzyżackiego Ludolfem Koenig von Weizau. To właśnie tutaj doszło do ratyfikacji dokumentów zawartych w Kaliszu gdzie Krzyżacy oddali Polsce Kujawy i ziemię dobrzyńską oraz przyrzekli płacić daninę z Pomorza, które otrzymali jako jałmużnę od króla. Już wtedy istniał tutaj dwór a pierwszymi właścicielami Wierzbiczan byli członkowie rodziny Krotoskich. W 1459 r. Wojciech z Leszczyców, pochodzący z Krotoszyna, kasztelan śremski, nabył Wierzbiczany drogą nadania przez biskupa wrocławskiego, w zamian za wieś Dźwierzno. Po Wojciechu przejął wieś jego syn Jakub, również piastujący funkcję kasztelana śremskiego. W 1583 r. należała do Jana Ruszinowskiego, następnie do Szczawińskich herbu Prawdzic, Garczyńskich, Fryderyka von Szekela, Eberharda von Schuninga, Lawrenza, Richarda von Roya, von Schlichtingów, oraz von Harnierów. W XIX w. majątek był już w wysokiej kulturze rolnej, za co otrzymał miano "dóbr rycerskich". Baronowa von Schlichting w 1938 r., ufundowała nową dzwonnicę dla kościoła w Ostrowie. Jej wnuk, dr Aleksander von Harnier ożenił się z Anną Wiktorią von Willamowitz-Moellendorf, z którą mieli syna Albrechta. Anna zmarła przy porodzie, w Poznaniu, 27 sierpnia 1939 r., a Aleksander 14 grudnia 1986 r. w Essen. Zwłoki Anny sprowadzono do Wierzbiczanów i pochowano w kaplicy, na końcu alei spacerowej w parku. Początkowo trumna Anny Wiktorii znajdowała się w górnej częsci kaplicy, jednak przed zakończeniem wojny i nadejściem wojsk radzieckich została pochowana w ziemi i wystawiono jej tradycyjny nagrobek. Pogrzeb i Annę Wiktorię leżącą w trumnie ze szklaną pokrywą pamiętała jeszcze mieszkająca we wsi p. Stefania Lajstat (1930-2016).
W latach 2. wojny światowej wieś nosiła nazwę Weiden. Von Harnierowie gospodarowali tu do stycznia 1945 r., gdy opuścili majątek w obawie przed nadciągającym I Frontem Białoruskim. Albrecht jest jedynym synem Aleksandra, który miał jeszcze dwie siostry: Marie Luise (ur. w Minden, 6 kwietnia 1904 r.), zamężna z Hansem von Poncet (1899-1983) i Antoinette Charlotte (ur. w Minden 20 grudnia 1906 r.), zamężna z Hansem Gregorem von Goeling (1904-1973). Niestety nie posiadamy informacji na temat ewentualnych żyjących potomków tychże sióstr. Po wojnie ludzie nie byli łaskawi zarówno dla kaplicy, którą rozebrano na materiał budowlany, jak i znajdujących się tam szczątków członków rodzin von Schlichtingów i Harnierów. Zostały one po prostu wyrzucone oraz trafiły do parkowego stawu, po którym miejscowa młodzież pływała na ich trumnach. Wobec powyższych zdarzeń respondenci – starsi, żyjący mieszkańcy Wierzbiczanów nie mają pewności, czy w parkowym grobie na pewno spoczywa młoda baronowa von Harnier. Jednakże do dzisiaj znajdujemy na nim świeże kwiaty i znicze. W 1954 r na terenie dawnego majątku powstało Państwowe Gospodarstwo Rolne, wraz z biurami i mieszkaniami dla pracowników. W samym pałacu istniał także Uniwersytet Ludowy - Szkoła Rolnicza. W wolnych chwilach studenci tegoż zajmowali się demolowaniem parkowej kaplicy. Po likwidacji szkoły w pałacu utworzono przedszkole. Na przestrzeni kolejnych lat po jego likwidacji, pałac wraz z parkiem podlegały nieustannej dewastacji. Wycięto podłogi, wyrąbano siekierami drzwi, okna i zawiasy, rozebrano nadproża, całkowicie zniszczono łukowate piwnice. W 1992 r. właścicielem pałacu została Agencja Nieruchomości Rolnych, co nie uchroniło go jednak przed dalszą dewastacją. Dopiero od połowy 2006 r. nowi właściciele podjęli w pałacu prace zabezpieczające, porządkowe i remontowe.
Albrecht von Harnier ubiegał się o zwrot majątku, jednak mocno nieskutecznie co jest dziwne szczególnie w kontekście zwrotu dawnemu właścicielowi np Lubostronia, od dawna będącego państwową instytucją kultury.. Pałac został oddany do użytku na pocz. maja 2018 r.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Twórcą projektu architektonicznego pałacu był architekt berliński, uczeń znanego konserwatora i architekta Karla Friedricha Schinkla, Friedrich August Stüler. Stüler zaprojektował pałac w Wierzbiczanach w stylu neorenesansowym. Ten popularny w historyzmie styl, powstał w wyniku zainteresowań naukowych antykiem i badań starożytnej architektury. Największe znaczenie osiągnął w latach 1870-1890, stosowany przede wszystkim w obiektach użyteczności publicznej.
Pałac Jest budynkiem dwukondygnacyjnym z wieżą, pełniącą pierwotnie funkcję komunikacyjną. Początkowo w skład budynku wchodziła jednokondygnacyjna kapliczka założona na planie półokręgu, zlokalizowana w narożu północno-wschodnim. Kapliczka istniała jeszcze w 1860 roku, a została usunięta podczas zmian wprowadzonych przez kolejnych właścicieli, którzy przejęli obiekt pod koniec XIX w. Horyzontalny układ architektury, prosta forma pałacu, złożona z dwóch prostopadłościennych brył oraz kapliczki i wieży stanowiącej dominantę architektoniczną a zarazem punkt widokowy, symetrycznie umieszczony ażurowy taras łączący pałac z romantycznym parkiem angielskim, a także boniowane elewacje.

Park

Park w obecnej formie założony został w XIX w. z tym, że niektóre z drzew parkowych są starsze ( wiązy , lipy). Niegdyś 14-hektarowy, obecnie niecałe 10 ha. Park został stworzony w duchu naturalistycznym z wykorzystaniem ukształtowania terenu. Do pałacu prowadzi podwójna aleja wiazów kończąca się kolistym podjazdem . W pobliżu pałacu rosną platany klonolistne, buki odmiany czerwonolistnej oraz lipy i wiązy. Park posiada oś łączącą główną bramę wjazdową z budynkiem, oraz przecinającą ją oś boczną biegnącą od stawu w kierunku folwarku. Druga oś biegnie od kapliczki rodowej łączącej z pałacem i zabudowaniami folwarcznymi. W parku rośnie kilka drzew, pomników przyrody, liczących po około 200 lat. Zinwentaryzowanych zostało tu 2815 drzew. Park posiada bogaty podszyt w postaci śnieguliczki białej, dereni jadalnych, trzmielin itd. Runo stanowią bluszcz pospolity , fiołek wonny i barwinek. W obecnym Parku pałacowym, które jeszcze w pradziejach zakrywało jezioro, góruje dziwne wniesienie ciągnące się przez 200 m., zapewne pozostałości grodziska wczesnośredniowiecznego.

Inne

Zabudowania folwarczne z XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011