Wałdówko

Stan obecny

Mieszkania. Właścicielem jest Agencja Nieruchomości Rolnych.

Historia

Dwór z przeł. XIX i XX w.
Pierwsze wzmianki o wsi znajdujemy w poł. XV w., gdy właścicielem 4 łanów w Wałdówku i części młyna był Mikołaj Wilczek z Tonina. Inne części wsi w tamtym czasie należały do wielu okolicznych rodów, m.in. Jezierskich, Kraśków, Trzciańskich, Nieżychowskich, Drzewianowskich i innych. Część tej własności do 1475 r. odkupił Przecław Potulicki, część pozostała w rękach szlachty piszącej się z Wałdowa i Wałdówka, czyli późniejszych Wałdowskich. W 1484 r. z tychże wymianiane są dziedziczki: Anna, Elżbieta i Swantochna. Taki stan rzeczy utrzymywał się przez kolejne stulecia. Część wsi zawsze dzierżyli Wałdowscy a resztę sprzedawali, wyderkowali lub dzierżawili. Wśród współwłaścicieli wsi z ważniejszych rodów należy wymienić Potulickich h. Grzymała, Ślesińskich, Słupskich, Przepełkowskich (2. poł. XVI w.), Tuchołków (1. poł. XVII w.), Manteufell-Kiełpińskich (2. poł. XVII w.) i Szawrońskich (1. poł. XVIII w.). W tamtym czasie we wsi stał już dwór, o czym wspomina "Wizytacja Jezierskiego" z 1695 r. wymieniając wieś jako "Villa Wałdówko...". Później już nieprzerwanie do czasu zaborów znajdowała się ona w rękach Wałdowskich. W 1765 r. wraz z Wąwelnem, Toninkiem i Przepałkowem należała do Stanisława ze Słupów Wałdowskiego, a dwa lata później do Franciszka Wałdowskiego, burgrabiego nakielskiego. Liczyła wówczas 111 m-ców, w tym 102 ewangelików. Od ok. 1789 r. dziedzicami byli Żydzińscy, następnie niemieckie rodziny von Luettichau i von Sydow. W 1789 r. we wsi było 15 dymów (liczby m-ców nie podano). W 1855 r. we wsi znajdowało się 13 domów i 27 dymów, zamieszkałych przez 147 osób, w tym 86 ewangelików; reszta katolicy. Właścicielem w owym czasie był Gottfried Krieger. Majątek stanowił tzw. "dobra rycerskie", liczące w 1885 r. 477 ha, w tym 390 ha ziem uprawnych, 22 ha łąk i 44 ha lasów. W tymże roku wieś posiadała 174 ha, na co składało się 149 ha ziem uprawnych, 6 ha łąk i 8 ha lasu. We wsi znajdowało się 9 domów i 14 dymów zamieszkałych przez 72 osoby, w tym 36 katolików; reszta ewangelicy. Z podanej liczby 4 domy z 46 m-cami przypadały na Olszewski Młyn (Maienthal). Pod koniec XIX w. Kriegerowie wybudowali nowy dwór. Po wyzwoleniu Polski pozostawiono im dobra, które w 1929 r. pod zarządem Ulricha Kriegera liczyły 415 ha. Na obszar ten składało się 300 ha ziem uprawnych, 87 ha łąk i pastwisk, 30 ha lasów, 5 ha nieużytków i 3 ha wód. Majątek przynosił 4227 marek dochodu katastralnego; posiadał gorzelnię, mleczarnię i owczarnię użytkową. Po 2. wojnie światowej dobra zostały przejęte przez Skarb Państwa Polskiego. Na terenie dawnego folwarku utworzono Zakład Nasienno - Hodowlany PGR, podległy pod zakład w Komierowie. Dwór przeznaczony został na cele mieszkaniowe. Na skutek przemian politycznych w latach 1989/90, PGR został rozwiązany, a ziemię przejęła AWRSP (obecna ANR). W przebudowanym budynku dworu do chwili obecnej znajdują się mieszkania. Pozostałosci folwarku użytkowane są prawdopodobnie przez RSP w Olszewce.
Źródła:
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteka Kórnicka PAN
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902
Książka Adresowa Gosp. Rolnych pow. 50 ha Woj. Pomorskiego, 1929
Strona internetowa pow. sępoleńskiego
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór na skutek remontów i przebudowy pozbawiony cech stylowych. Budynek parterowo - piętrowy, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi W-E, nakryty dachami płaskim krytymi papą. Zachowanym elementem architektonicznym jest półokrągła przybudówka od str. południowej, dźwigająca niewielki balkon.
Pomimo niekorzystnych zmian, układ przestrzenny zespołu dworskiego w znacznej mierze jest zachowany.

Park

Park z XIX w. o pow. ok. 1,95 ha. Teren parku leży w płn. części działki ew. nr 041302_5.0015.26/5 o pow. 9,72 ha (Geoportal), obejmującej park i podwórze gospodarcze z zabudowaniami. Z tej pow. wyłączone są niewielkie działki obejmujące dwór, oficynę oraz drogi. Sam park jest zaniedbany i zarośnięty, o nieczytelnej kompozycji przestrzennej.

Inne

Zabudowania folwarczne z XIX / XX w.
Oficyna z XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011