Tuszkowo

Stan obecny

Mieszkania i świetlica, własność J.S.T.

Historia

Dwór z poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi Tuscowo pochodzi z 1288 r., kiedy to arcybiskup gnieźnieński Jakub zamienił dziesięciny z Tuszkowa i innych włości w pow. nakielskim na dziesięciny które klasztor z Byszewa pobierał w okol. Koła i Brudzewa. Inne jej nazwy w zapiskach to: Tuskovo (1374 r.), Thuskowy (1578 r.), Tuszkowy i Tuszki. Z czasem mieszkańcy nie chcieli płacić dziesięcin, więc arcybiskup Jan w 1374 r. zagroził im ekskomuniką, następnie to samo zrobił arc. Bodzenta w 1385 r. W 1325 r. Wit z Łubowa zapisał wieś klasztorowi cystersów z Byszewa. Później stała się ona własnością szlachecką. W dokumentach z 1358 r. znajdujemy Bartosza "de Trescow". Na przeł. XVI i XVII w. właścicielami byli Mościccy którzy mieli 3 łany osiadłe oraz Dębińscy - 11 łanów, 6 zagrodników i garncarza. W 1629 r. wieś miała 6 łanów osiadłych, 3 puste i 3 zagrodników. Pod koniec XVIII w. wieś znajdowała się w posiadaniu Chrząstowskich. W poł. XIX w. właścicielem był Hermann Gustav Linden, dla którego w 1852 r. wzniesiono obecny dwór. W 1885 r. na Tuszkowo składała się wieś i folwark. We wsi znajdowało się 6 domów z 54 m-cami. W skład dóbr oprócz dworu wchodził też folwark Lichtenau; było tam 9 domów z 202 m-cami, w tym 129 katolików, reszta protestanci. Do majątku należało 746,09 ha gruntów, w tym 455,01 ha ziem uprawnych, 90,74 ha łąk, 65,47 ha pastwisk, 114,76 ha lasów, 16,19 ha nieużytków i 3,92 ha wód oraz gorzelnia. Czysty dochód gruntowy wynosił 5558 marek. Od 1877 r. dobra znajdowały się w rękach rodziny Pampe. W 1926 r. właścicielką była Helena Pampe. Majątek nieznacznie się zmniejszył i liczył 716 ha, przynosząc 1853 talary dochodu gruntowego. W 1945 r. właściciele opuścili Tuszkowo. Po wojnie dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego, na bazie folwarku tworząc PGR, podległy pod zakład w Wąwelnie. W dworze utworzono biura i mieszkania dla pracowników. W latach 60. XX w. budynek wyremontowano, jednocześnie pozbawiając go cech stylowych.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich
Strona internetowa powiatu sępoleńskiego
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór parterowy, nakryty dachem dwuspadowym z wystawkami w obu elewacjach. Wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi W-E, fasadą skierowany na południe. Tam też znaczny ryzalit z wejściem, do którego prowadzą schody ujęte murkami. Przed 2. wojną światową dwór posiadał 3-kondygnacyjną wieżę.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego w znacznej mierze jest zachowany. Pozostałości podwórza z ocalałą zabudową gospodarczą znajdują się na płd. od części rezydencjonalnej.

Park

Park z XIX w. o pow. 3 ha. W części przydworskiej park uporządkowany. W częsci płn. znajduje się niewielki plac zabaw dla dzieci.

Inne

Owczarnia i gorzelnia.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011