Turzno

Stan obecny

Własność prywatna. Własność toruńskiego przedsiębiorcy Rafała Predenkiewicza.

Historia

Dwór z 1 poł. XIX w.
W 1 poł. XVIII w. Turzno było własnością Zboińskich h. Ogończyk. Drogą mariaży Turzno w 1789 r. przeszło w ręce rodziny Jeżewskich h. Jastrzębiec, a już dwa lata później w ręce Działowskich (w osobie Augustyna Bartolomeusza Działowskiego). W 1861 ówczesna właścicielka, Łucja Działowska, poślubiła Józefa Gajewskiego h. Ostoja. Oboje czynni byli w polskich stowarzyszeniach (m.in. Towarzystwo Naukowe w Toruniu), utworzyli również w Turznie kolekcję obrazów oraz bibliotekę o bogatym księgozbiorze. Ostatnim właścicielem przed wybuchem II wojny światowej był Rafał Gajewski, który objął majątek tuż przed wybuchem wojny. W 1946 r. pałac został przejęty przez Skarb Państwa, w 1947 r. umieszczono tu szkołę.

Historia budowy pałacu w Turznie jest jeszcze obecnie w dużej mierze niewyjaśniona. Istnieją projekty z 1838 r. (w dwóch wersjach), opublikowane przez Henryka Marconiego w jego zbiorze projektów architektonicznych. Nie jest pewne, która z nich została zrealizowana. Obecna forma pałacu jest wynikiem przebudowy z 2 połowy XIX w., być może według projektu Stanisława Hebanowskiego. W 1 połowie XX w. wzniesiono nową oficynę kuchenną połączoną z pałacem galerią, powstało w istocie nowe boczne skrzydło pałacu. Pewne przekształcenia we wnętrzach są efektem adaptacji na potrzeby szkoły po 1945 r.

W lipcu 1827 r., w drodze do Gdańska, na kilka dni zatrzymał się tu Fryderyk Chopin.

Opis

Pałac eklektyczny o neorenesansowych elementach dekoracyjnych. Zwrócony frontem ku płn. Murowany z cegły i otynkowany, parterowy, wzniesiony na rzucie prostokąta, z piętrowymi ryzalitami, częściowo podpiwniczony. Przy krótszych bokach znajdują się parterowe pawilony: zachodni, zakończony wgłębioną kolumnadą i wschodni łączący się przewiązką na rzucie półkola z nowym skrzydłem. Układ wnętrz jest dwutraktowy z sienią i salonem na osi. W pomieszczeniach znajdują się sufity i stropy belkowane, w dawnym salonie strop kasetonowy. Elewacja korpusu jest siedemnastosiowa, z trzema trójosiowymi ryzalitami: pośrodku wydatnym, poprzedzonym gankiem oraz skrajnymi - nieznacznymi. Ryzality ożywione są boniowaniem w przyziemiu i zwieńczone neorenesansowymi, bogatymi szczytami ze sterczynami, nad środkowym znajduje się dodatkowo balustrada. Elewacja tylna posiada wydatny ryzalit na osi, powtarza układ fasady. Budynek nakryty jest dachami siodłowymi, nad ryzalitami w poprzecznych kalenicach.
Ruina romantyczna. Wzniesiona równocześnie z pałacem jako pawilon parkowy o charakterze zameczku. Usytuowana na stromym nasypie, na płd. od pałacu. Budynek murowany z cegły. Prostokątny, dwukondygnacyjny, z cylindryczną wieżą od płd.-wsch. W narożach ujęta szkarpami o charakterze pozornych wieżyczek, przechodzących w sterczyny. Od płd. znajduje się taras wsparty na arkadzie. Otwory okienne i wejście zamknięte są łukiem ostrym i odcinkowo. Szczyty trójkątne.
Kaplica zbudowana w końcu XVIII w. z fundacji Jeżewskich. Budynek klasycystyczny, murowany z cegły i otynkowany. Prostokątny, z wnętrzem nakrytym sklepieniem odcinkowym. Elewacja zdobiona podziałami ramowymi i pasami w tynku, od frontu znajduje się wgłębny portyk z parą kolumn dźwigających uproszczone belkowanie i trójkątny szczyt. Dach siodłowy, kryty dachówką.

Park

Park krajobrazowy 1 poł. XIX w., z dwoma stawami i okazami wielu egzotycznych drzew.

Inne

Na teren pałacu prowadzi brama z rzeźbami turów. W parku neogotycka altana, od 1945 r. w ruinie. Z pałacem sąsiaduje dawny dom odźwiernego z czworoboczną wieżą. Oba budynki zaprojektował Henryk Marconi (zachowane rysunki projektowe w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie).
Pawilon neogotycki, nr rej.: A/904/3 z 21.07.1970

Bibliografia: Bogdan Chrapkowski i in. "Turzno, gmina Łysomice. Zespół pałacowo-parkowy", Toruń 1996

Piotr 2009