Świecie

Historia

Założenie zamkowe zostało zbudowane w latach około 1335-1350 i posadowione przy ujściu rzeki Wdy (Czarnej Wody) do Wisły. Wcześniej w tym samy miejscu wznosiła się starsza budowla, która w 1320 roku zaczęła pełnić funkcję siedziby komtura. W latach 1344-1350 w czasie kiedy komturem był Gunther von Hohenstein zasadnicze elementy założenia zamkowego były już gotowe. Zakon krzyżacki władał zamkiem aż do 1454 roku.
W trakcie wojny trzydziestoletnie warownia wielokrotnie przechodziła z rąk do rąk i była niszczona. W latach 1461-1502 warownia stała się własnością rady miejskiej Torunia. Instytucja ta przyczyniła się między innymi do odbudowy zrujnowanej, górnej części wieży północno-zachodniej. W latach 1508-1772 warownia mieściła urzędy starościańskie. W 1664 zamek został strawiony przez pożar i uległ częściowej destrukcji.
W 1772 roku zostały podjęte prace rozbiórkowe zainicjowane przez władze pruskie. Zniszczone zostały wówczas sklepienia domu głównego. W roku 1859 rozpoczęły się prace zabezpieczające, kontynuowane jeszcze w latach 30 tych XX wieku. Po zakończeniu II Wojny Światowej przystąpiono do odbudowy części zabytku. Zrekonstruowano wówczas główne skrzydło północne, nakrywając je żelbetowym stropem. Prace budowlane po kilku latach stanęły i zamek od tamtej pory w dalszym ciągu pozostaje ruiną.

Założenie stanęło na częściowo sztucznie usypanej platformie (zabezpieczenie przed powodziami) i posadowione zostało na planie kwadratu o boku około 51 m. Brama do zamku znajdowała się w kurtynie zachodniej i poprzedzona została szyją wraz z mostem zwodzonym prowadzącym na przedzamcze. Założenie planowane najprawdopodobniej jako czteroskrzydłowe, ostatecznie wybudowane w XIV wieku jako dwa prostopadłe do siebie skrzydła. Główne skrzydło miało szerokość 13 m, było podpiwniczone i posiadało trzy kondygnacje.
Na piętrze znajdowała się kaplica z pięcioma przesklepionymi żebrowo przęsłami. Od zachodu do kaplicy przylegał kapitularz lub refektarz z analogicznym podziałem wnętrza. Powyżej znajdowała się kondygnacja magazynowo-obronna. Ze skrzydła północno-wschodniego zachowały się jedynie przesklepione kolebkowo piwnice. Dwa pozostałe skrzydła wybudowane w latach późniejszych pełniły najprawdopodobniej funkcje gospodarcze.
Do dziś zachowały się jedynie w partiach piwnic. Dziedziniec wewnętrzny miał wymiary 26 X 26 m i otoczony był z każdej strony krużgankami. W narożnikach założenia znajdowały się cylindryczne baszty związane integralnie z murami obwodowymi. Baszty były rozmieszczone dość nietypowo dla architektury krzyżackiej. Wg badaczy można się tu dopatrzyć wpływów nadreńskich. Główna baszta północno-zachodnia miała największą średnicę i zwieńczona był charakterystycznym krenelażem z wydatnymi machikułami. Forma ta została częściowo zrekonstruowana w XIX wieku.
Elewacje zamku zdobione były wzorami geometrycznymi uzyskanymi dzięki cegle zendrówce. Pozostałe baszty zachowały się w niepełnej wysokości. Po zakończeniu II Wojny Światowej częściowo zrekonstruowana została również baszta północno wschodnia. Założenie obwiedzione było dodatkowym murem tworzącym tak zwany parcham. Od zachodu do zamku przylegało trapezoidalne przedzamcze obwiedzione murem obronnym.

Zamek posadowiony był w niezwykle strategicznym punkcie przy rzece Wiśle. Dzięki temu mógł kontrolować ruch rzeczny. W roku 1338 w odległości zaledwie 500 m na zachód od zamku zostało ulokowane miasto na prawie chełmińskim. Organizm miejski posadowiony był na regularnym planie i obwiedziony został murami obronnymi. Funkcjonował do II połowy XIX wieku kiedy to liczne powodzie zmusiły mieszkańców do translokacji osiedla na obszar nadrzecznych skarp.