Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Sumin
2010, zdjęcie Andrzej M
Miniatura SuminMiniatura SuminMiniatura Sumin

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Andrzej MMarek KujawaRobert Mieczkowski

Sumin

1939?1942 Sumin, 1942?1945 Saumfeld

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:lipnowski
Gmina:Kikół
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski i folwarczny z 1 poł. XIX w., nr rej.: 201/A z 23.04.1988

Stan obecny

Budynek opuszczony. Własność AWRSP

Historia

Dwór z 3 ćw. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi zwanej Sumino pochodzi z 1325 r. W tamtym czasie była ona wsią rycerską, a pierwszym znanym właścicielem był Franciszek Schenko, pieczętujący się herbem Świnka. W 1325 r. przekazał on 4 łany ziemi w Suminie i 4 w Konotopiu, Zakonowi Kanoników Regularnych Stróżów Grobu Chrystusowego, zwanemu ?bożobrobcami? z Górzna. Zakon ten został założony w 1099 r. przez rycerza Gotfryda z Bouillon ? Obrońcę Grobu Świętego, a do Polski sprowadzony został przez Jaksę z rodu Gryfów w 1163 r. Swoją główną polską siedzibę bożogrobcy mieli w Miechowie, stąd też powstała nazwa zakonu ? Miechowici. Przywileje dla zakonu po 1315 r. wiązały się z tym, że jego przywódcą został Polak. Złagodziło to stosunek Władysława Łokietka do zakonu i spowodowało zwrot majątku oraz inne przywileje. Schenko w Suminie nadał im także prawo do połowu ryb, korzystania z drewna, łąk i pastwisk. Przekazał im także wybudowany w 1325 r. przez siebie kościół, lokowany na prawie niemieckim oraz prawo patronatu nad nim. W późniejszym czasie odebrano go kanonikom i przekazano proboszczom. W 1371 r. Sumin wymieniany jest jako wieś pograniczna z Jankowem, Wolą i Grabowem. Na początku XV w. wieś przeszła w ręce Grzymka z rodu Leszczyców, chorążego dobrzyńskiego, którego synem był Tomko ?de Somyno?, podpisany wśród dobrzyńskiej szlachty na akcie z 1434 r. W 1564 r. wieś kościelna Sumino miała kilku właścicieli. Regesty poborowe powiatu rypińskiego z 1564 r. wymieniają: Bartłomieja Dębskiego który miał 6 kmieci i 3 zagrodników; Jakuba Sierakowskiego który miał 3 kmieci i 5 zagrodników; Jana Sumińskiego ? właściciela karczmy; Piotra Sumińskiego który miał 3 kmieci i 2 zagrodników; F. Sumińskiego z 1 poddanym i T. Balińskiego z 1 zagrodnikiem i 2 poddanymi. W 1746 r. właścicielem wsi został Andrzej Zieliński herbu Świnka. W rękach Zielińskich pozostawała ona prawdopodobnie do początku XIX w. W 1827 r. liczyła 49 domów i 461 m-ców, mniej więcej w tym okresie na miejscu starego, drewnianego dworu wystawiono nowy, murowany. Zadłużony folwark w 1833 r. wystawiony został na subhastę i sprzedany, a później wielokrotnie zmieniał właścicieli. W 1880 r. ilość mieszkańców Sumina wzrosła do 461. W skład wsi wchodziły także tzw. ?rumunki ? z 34 domami i 237 mieszkańcami. Majątek ziemski razem z folwarkiem Jarczachowo liczył 1176 mórg, w tym 597 mórg ziemi uprawnej, 34 morgi łąk i pastwisk, 326 mórg lasów i 187 mórg wód. Resztę (32 morgi) stanowiły nieużytki. Do folwarku należało też 5 budynków murowanych i 12 drewnianych. Kościółek w tym czasie był już w fatalnym stanie technicznym, około 1880 r. otrzymano pozwolenie na budowę nowego, jednakże mimo tego jeszcze w 1888 r. ?nie przystąpiono do roboty?. Ostatecznie został wyremontowany w 1897 r., a w 1901 r. konsekrowano tu świątynię p.w. Świętego Krzyża. W 1900 r. właścicielem majątku będącego posagiem Janiny z Tyszków h.Trzaska, o areale około 1000 ha, został Bolesław Franciszek Prądzyński herbu Grzymała, spokrewniony z Ignacym Prądzyńskim, generałem Powstania Listopadowego. Unowocześnił gospodarstwo, m.in. wybudował tu gorzelnię. W okresie międzywojennym sumińskie dobra przejął jego syn ? Jerzy (1904-1998), który w latach 1930-1935 dokonał przebudowy dworu oraz wyposażył go w elektryczność i kanalizację, a w majątku założył hodowlę koni. Ożeniony był z Michaliną Leszczyńską herbu Awdaniec (1912-1995), z którą miał córkę Barbarę, zamężną z Józefem Kazimierzem Szaszkiewiczem herbu własnego. W 1939 r. majątek liczył ok. 800 ha. Po wybuchu II wojny światowej Jerzy brał udział w walce z Niemcami. Jego brat Julian (1902-1959), był doradcą prezydenta Stefana Starzyńskiego w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939 r. Obaj dostali się do niemieckiej niewoli i przebywali w Oflagu IV D Gross Born w Westfalenhof (Kłominie na Pomorzu). Jerzy Prądzyński po wojnie wyjechał wraz z rodziną do Anglii, a następnie do Kanady. Julian również wyemigrował z Polski i zmarł w Maroku.
We wrześniu 1939 r. majątek w Suminie znalazł się pod zarządem niemieckim. W dworku zamieszkała rodzina von Weiss (Weiß) z Wurzen w Saksonii. Ciekawostką jest fakt, że w dworku urodziła się Margarethe Schmidt, której rodzina ? von Wrangell, przebywała gościnnie u Weissów w czasie wojny. Po 1945 r. z terenów dawnego majątku utworzono Spółdzielnię Produkcyjną, a następnie Państwowe Gospodarstwo Rolne. W budynku dworu funkcjonowało m.in. przedszkole oraz biura PGR-u. W 1976 r. dwór wraz z folwarkiem przyłączono do Stacji Hodowli Roślin, która m.in. specjalizowała się w szkółkarstwie. Od kilku lat budynek stoi opuszczony.

Źródła:
Wikipedia
Wielka Genealogia Minakowskiego
Strona internetowa Gminy Kikół, opracowanie p. Janusza Pilichowskiego
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich pod red. Filipa Sulimierskiego... itd. W-wa 1880
Komentarz Leszka Łąckiego do artykułu w Rzeczpospolitej, z dn. 16.06.2008 r.
\"Wywłaszczone dwory polskie z powybijanymi oknami
Korzystanie z tekstu na zasadach określonych w ustawie z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861(1867) Elżbieta Sęczys Sławomir Górzyński (oprac.) Koedytent: Polskie Towarzystwo Heraldyczne, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych

Opis

Dwór parterowy, o skromnych cechach klasycystycznych, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, nakryty naczółkowym dachem krytym dachówką - karpiówką. Północna część stanowi późniejszą dobudówkę, nieco węższą od głównego korpusu budynku. W jego obu elewacjach znajdują się centralnie umieszczone, nieznaczne, piętrowe ryzality, zwieńczone trójkątnymi frontonami. Po ich bokach umieszczono symetrycznie po dwie lukarny. Wejście do dworu poprzedzone jest schodami ujętymi murkami. Nad nim, na wysokości 1. piętra znajduje się niewielki balkon.

Park

Park krajobrazowy z 1. poł. XIX w. o pow. około 3,3 ha. Założenie znajduje się nad brzegiem Jeziora Sumińskiego, na zróżnicowanym i malowniczym terenie. Wśród starodrzewu dominują rodzime gatunki, głównie liściaste. Z gatunków poch. zagranicznego w parku znajdziemy choinę kanadyjską, cyprysik groszkowy, sosnę wejmutkę, robinię akacjową i dęby burgundzkie. Rzadziej w parku rośnie iglicznia (glediczja) trójcierniowa, jałowiec chiński, łuskowaty i sabiński, jodła kalifornijska, orzech czarny, skrzydłorzech kaukaski, sumak octowiec, wierzba mandżurska i żywotnik zachodni. Na terenie parku wznosi się stożek średniowiecznego grodziska, poprzedzony wąwozem. Do dworu od zachodu prowadzi aleja lipowa, zakończona podjazdem. W swojej wschodniej części park opada w stronę jeziora. Na północ od zgrupowania starodrzewu, pomiędzy parkiem, folwarkiem a jeziorem znajdował się niegdyś ogród owocowy.

Inne

Czworak, obora, chlewnia i kuźnia z lat 1920-1930
Spichlerz z 1928 r.
Gorzelnia sprzed 1915 r.
Kościół neogotycki z 1335 r., przebudowany XV / XVI w., remontowany w 1898 r., parafia p.w. Świętego Krzyża

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Marcin Pusher11 lat temu
Piękne i bardzo urokliwe miejsce, obecnie dworek wygląda na opuszczony lub remontowany.