Rogalin

Stan obecny

Właścicielem jest pan Roman Kazimierczak

Historia

Pałac z 1921 r.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1458 r., kiedy to sołtys z Rogalina pozywał niejakiego Gawrzyjała z Czuchar (Suchar - przyp.). Jeszcze w XV w. część wsi należącej do Rogalińskich przeszła w ręce Przecława Potulickiego, kasztelana rogozińskiego. Później cały klucz dóbr wraz z Mroczą i okolicznymi wsiami przeszedł w ręce Latalskich - hrabiów z Łabiszyna. Na pocz. XVII w. stał się własnością starostów elbląskich i malborskich oraz ich spadkobierców. Jednym z tychże był Mikołaj Kostka ze Sztemberga, ożeniony z Zofią Katarzyną z Plemięt. W poł. XVII w. właścicielem Mroczy, Krukówka, Rogalina, Drążna i in. został Jan Dominik Działyński. Posesorami wsi w tamtych czasach byli Elżbieta i Jan Miedźwiedzcy, którzy mieli synów Adama i Władysława. Kilka lat później właścicielem dóbr był już Michał Działyński, biskup kamieniecki, starosta kiszewski, lankowski i od 1678 r. kasztelan chełmiński. Na pocz. XVIII w. Rogalin trzymał w dzierżawie Władysław Naramowski z żoną Barbarą. Warto wspomnieć, że wśród XVIII-wiecznych spadkobierców Działyńskich znajdowała się znana w Wielkopolsce rodzina Tuchołków. W 1749 r. Piotr Tuchołka wraz z synem Janem sprzedali cały klucz dóbr mrockich wraz z Rogalinem, Jakubowi Działyńskiemu, staroście nakielskiemu i murzynowskiemu. Po III rozbiorze Polskie wieś znalazła się w rękach niemieckich właścicieli. W 1826 r. dobra częściowo rozparcelowano i na tej części wsi powstał Rogalin - Kolonia. W 1885 r. Rogalin wraz z folwarkiem Rogalinerbusch stanowił gminę. Na miejscowość składała się wieś, dobra i wspomniane parcele. We wsi liczącej 402 ha gruntów znajdowało się 20 domów, zamieszkałych przez 125 osób oraz ok. 40 innych budynków, w tym szkoła. Kolonia miała 8 domów i 46 m-ców. Folwark znajdujący się w rękach prywatnych posiadał 249 ha, w tym 196 ha ziem uprawnych i 33 ha łąk. Specjalizował się w hodowli bydła holenderskiego, sprzedaży mleka i wełny. Rogalińska cegielnia oprócz cegieł produkowała rury drenarskie. Do folwarku należało ponadto 7 domów i 14 dymów z 98 m-cami (76 ewangelików, 22 katolików). Cała gmina liczyła 256 osób, w tym 83 katolików, 167 ewangelików i 6 żydów. Obecny pałac wzniesiony został na miejscu starszego dworu w 1921 r., dla ówczesnego dziedzica - Gustawa Foedischa. W 1929 r. majątek liczył 248 ha i przynosił 2356 marek czystego dochodu gruntowego. Na ogólny areał składało się 224 ha ziem uprawnych, 22 ha łąk i pastwisk oraz 2 ha nieużytków. Ponadto w majątku znajdowała się mleczarnia i owczarnia użytkowa. W 1939 r. skarb państwa zdążył jeszcze odparcelować Foedischom 70 ha z ich gruntów. Ostatnim właścicielem Rogalina z tej rodziny był Werner - członek załogi obozu w Karolewie, dokonującego eksterminacji miejscowej ludności i ziemiaństwa. Po wojnie majątek zabrał Skarb Państwa Polskiego. Na terenie dawnego folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. W pałacu utworzono biura i mieszkania pracowników. Po likwidacji PGR-u całość przejęła AWRSP, która oddała obiekt w dzierżawę. Właścicieli nie interesował pałac, który z czasem popadł w ruinę. W ostatnich latach budynek stał się własnością prywatną.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902
Książka Adresowa Gosp. Rolnych pow. 50 ha Gosp. Pomorskiego, 1929
Teki Dworzaczka (Regesty)
Rozp. Rady Ministrów z 11 lutego 1939 r. o ustaleniu wykazu im. nieruchomości podlegających przym. wykupowi
Wikipedia
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac eklektyczny z elementami neoklasycystycznymi i neobaroku. Budynek piętrowy z mezaninem, wybudowany na planie prostokąta, podpiwniczony, nakryty płaskim dachem. W fasadzie znajduje się ryzalit z oszkloną werandą trzymającą balkon, i z jednobiegowymi schodami z lewej strony. Nad balkonem okna ozdobione pilastrami, zwieńczone półokrągłymi przyczółkami. W elewacji ogrodowej umieszczone są symetrycznie po bokach dwa nieznaczne ryzality. W osi znajduje się wejście ze schodami zamkniętymi murkami. Pozostałe okna pierwszego piętra zwieńczone są trójkątnymi przyczółkami. Elewacja posiada bogaty, secesyjny detal architektoniczny, w części parterowej ozdobiona jest boniowaniem.

Park

Park krajobrazowy z końca XIX w., niegdyś o pow. 2 ha, obecnie o połowę mniejszy. Jego ozdobą był śródparkowy staw, okolony starodrzewem reprezentowanym przez typowe parkowe gatunki. Obecnie park jest zdewastowany, o nieczytelnej kompozycji przestrzennej. Znajduje się tu grobowiec rodziny Foedisch. Pozostałości zespołu dworskiego zajmują północną część dz. ew. nr 041303_2.0009.AR_2.12/9 o pow. 51,218 ha (Geoportal).

Inne

Zabudowania gospodarcze

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011