Przepałkowo

Stan obecny

Właściciel: Gospodarstwo Rolne, Karolina Toczko

Historia

Dwór z poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1429 r. Jej wcześniejsze nazwy to Przethpelcowo (1496 r.), kiedy to właścicielem był Szląg z Radzic herbu Nałęcz; Przedpełkowo; Przedpałkowo oraz niem. Zempelkowo. W XVI w. były to dobra Przepałkowskich, dla których wieś stanowiła dobra rodowe. W latach 1578-81 działał tu młyn o dwóch kołach i kuźnia. Na przełomie XVI i XVII w. majątek należał do Przepałkowskich i Wałdowskich, którzy sprowadzili do wsi luteranów. W 1695 r. "Wizytacja Jezierskiego" informuje, że wieś miała 10 włók, z których dawała 20 korcy żyta i tyleż owsa (miary kaliskiej) mesznego. Od ok. 1700 r. majątek był w rękach Wałdowskich, zaś we wsi mieszkali sami luteranie, nie licząc właścicieli i ogrodnika. Na pocz. XVIII w. właścicielami części byli Kurnatowscy h. Łodzia. Ok. 1773 r. była tu także karczma. W zapiskach znajdujemy ciekawą informację, że w tamtym czasie po okolicznych lasach błakał się niedźwiedź. Kolejnymi właścicielami po Przepałkowskich byli: Bobowski (1776 r.), następnie von Heyden (1805 r.) - właściciel Skarpy, Kamienicy i Kloni. Dalej Dominik Radziecki, który w połowie XIX w. wybudował tu starszą część obecnego dworu. W wyniku wzmożonej kolonizacji niemieckiej, kolejnym właścicielem został Gustaw Tepper von Ferguson (1858 r). Na Przepałkowo w tymże roku składała się wieś i dobra. W 1868 r. łącznie miały 24 domy z 225 m-cami, w tym 152 ewangelików i 73 katolików oraz 73 inne budynki. W 1885 r. majątek liczył 418,61 ha, w tym 271,24 ha ziem uprawnych, 70,28 ha łąk, 18,89 ha pastwisk, 51,39 ha lasów, 6,5 ha nieużytków i 0,31 ha wód. Kolejnymi właścicielami została rodzina Rasmus, która dobudowała nowszą część dworu. W 1929 r. pod zarządem Waltera Rasmusa majątek liczył 511 ha i przynosił 2356 ha czystego dochodu gruntowego. Na ogólny areał składało się 325 ha ziem uprawnych, 112 ha łąk i pastwisk oraz 4 ha lasów. Do majątku należała też gorzelnia i owczarnia użytkowa. W części wsi zwanej Borówki znajdował się folwark Gerda Heinricha o pow. 387 ha, z 2751 markami dochodu. On również posiadał owczarnię użytkową. Po wojnie obydwa majątki zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Po przemianach 1989/90 pozostałości folwarku wraz z dworem przejęła AWRSP. obecna ANR. Później stał się on własnością prywatną.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902
Książka Adresowa Gosp. pow. 50 ha Woj. Pomorskiego, 1929
Renata Kaja "Przewodnik po zespołach pałacowych i dworskich..." B-szcz, 2002
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteka Kórnicka PAN
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Murowany dwór o cechach klasycystycznych z poł. XIX w., rozbudowany w 2 poł. XIX w. Budowla składa się z bryły wschodniej z pocz. XIX w., i zachodniej - dobudowanej na przełomie XIX i XX w. Starsza, prostokątna, parterowa bryła ma od frontu ryzalit i wystawkę. Wyższa - zachodnia, też parterowa, ma dwukondygnacyjne poddasze, kryta jest dachem naczółkowym i charakteryzuje się pięciobocznym ryzalitem zamkniętym balkonem, nad którym znajduje się trójosiowa wystawka. Budynek stylem nawiązuje do klasycystycznej willi.

Park

Park krajobrazowy z końca XIX w. o pow. 2,5 ha ze zabytkowym starodrzewem, który reprezentują głównie lipy drobnolistne, wiązy szypułkowe, kasztanowce białe, oraz dęby szypułkowe. Na skutek wieloletnich zaniedbań kompozycja parkowa jest nieczytelna. Rośnie tu również kilka okazów pomnikowych, m.in. dąb szypułkowy, buk zwyczajny, sosny zwyczajne o obw. w pierśnicy 344 i 304 cm, oraz jodła pospolita o obw. 311 cm.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011