Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Potulice
zdjęcie Marek Kujawa 2009
Miniatura PotuliceMiniatura PotuliceMiniatura PotuliceMiniatura PotuliceMiniatura PotuliceMiniatura Potulice

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Potulice
1910-12, zdjęcie Alojzy Nowak

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek KujawaAlojzy Nowak

Potulice

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:nakielski
Gmina:Nakło nad Notecią
Rodzaj obiektu:Pałac

Stan obecny

Budynek pełni funkcje mieszkalne

Historia

Miejscowość, zwana niegdyś jako Podhulycz (1479 r.), lub Pottlitz (niem.) to siedziba rodu Potulickich herbu Grzymała. Z Potulicami ród związany był już od XVI w. Od 1852 r. majątkiem zarządzał hrabia Kazimierz Wojciech Potulicki, który wybudował w Potulicach, na miejscu wcześniejszej rezydencji rodzinnej neogotycki pałac, oraz urządził wspaniały i rozległy park krajobrazowy w jego otoczeniu. Nie wiadomo kiedy dokładnie pałac powstał, gdyż budowany był etapami przez wiele lat. Przypuszcza się, że kulminacja budowy przypadła na lata 60-te XIX w., a na pewno budowano go pomiędzy rokiem 1854 a 1880. Projektantami pałacu, kaplicy i pozostałych budowli na terenie majątku byli: Leander Marconi, Henryk Marconi i Stanisław Hebanowski. W 1880 r. hrabia zapisał majątek najmłodszej z pięciu córek - Anieli Potulickiej. Była ona doskonałym gospodarzem i gorącą patriotką, prowadziła działalność społeczną i charytatywną. Wiedząc, że nie pozostawi po sobie następcy, który przejąłby majątek, postanowiła założyć fundację w oparciu o dobra klucza potulickiego, z którego dochody przeznaczyła na nowo powstały Katolicki Uniwersytet Lubelski. Natomiast pałac wraz z ok. 60 hektarowym terenem parku, tuż przed swoją śmiercią oddała na siedzibę Towarzystwa Chrystusowego. Hrabina Aniela - ostatnia przedstawicielka tej linii Potulickich - zmarła w 1932 r. Pochowano ją w rodzinnym grobowcu znajdującym się w podziemiach pałacowej kaplicy.
Fundacja Potulicka zarządzała majątkiem do 1939 r. W okresie wojny w pałacu ulokowały się władze hitlerowskie tworząc początkowo szkołę dla podoficerów SS. Później zorganizowano tam obóz przesiedleńczy dla Polaków, zaś od 1941 r. karny obóz pracy. Po wojnie, w latach 60-tych XX w. pałac przebudowano.

Opis

Pałac w stylu angielskiego neogotyku z elementami renesansowymi, należał do największych tego typu budowli w Wielkopolsce. Swoim rzutem przypomina literę "L". Składa się z 3 zasadniczych części: dwupiętrowego budynku głównego z tarasem nad głównym wejściem wspartym czterema kolumnami, oraz jednopiętrowego skrzydła wschodniego, załamanego pod kątem prostym, a także kwadratowej wieży. Od strony elewacji północnej znajdował się dziedziniec wewnętrzny, natomiast od strony południowej, frontowej - rozciągał się park. Środkową część budynku głównego zaakcentowano wyróżniającymi się trzema oknami zakończonymi półkoliście, za którymi znajdował się salon. Masywne okna parteru w całym pałacu zamknięto tzw. łukiem odcinkowym. Przy niektórych znajdowały się po dwa herby. Elewacje całego pałacu pokrywało boniowanie, które w połączeniu z małymi okienkami pierwszego pietra budynku głównego, tworzyły charakterystyczne rysy renesansu florenckiego. Charakter gotycki nadawały pałacowi blanki wieńczące cały budynek oraz ośmioboczne wieżyczki wyodrębniające poszczególne części pałacu. Do skrzydła wschodniego przylegała od południa oranżeria, która nie zachowała się do dzisiejszych czasów

Park

Park z XIX w. Założony został przez hrabiego Michała Bonawenturę Potulickiego. Ok. 1880 r. hrabia Kazimierz Wojciech Potulicki upiększył go i powiększył. W kolejnych latach powiększano jego areał, aż osiągnięto wielkość ok. 60 ha.
Park utrzymany w stylu krajobrazowego parku angielskiego. Przed frontem pałacu znajdował się podjazd otoczony rozległymi trawnikami, dodatkowo ozdobionymi linią niskich żywopłotów we francuskim stylu. W środkowej części podjazdu znajdowała się fontanna z okrągłym basenem. Elewacja tylna pałacu posiadała funkcjonalne połączenie z tarasami znajdującymi się na wewnętrznym dziedzińcu, ograniczonym wschodnim skrzydłem. Dodatkowo zieleń tarasów urozmaicano niewielką architekturą ogrodową, sadzawkami i fontannami. Za czasów hr. Anieli Potulickiej, do parku wprowadzono leśne zwierzęta oraz bażanty z własnych bażanciarni. Gdy park był własnością Seminarium pobudowano tu dodatkowo wspaniałą oranżerię, słynącą z pięknych okazów roślinnych. W czasie 2 W.Św. poważnie ucierpiał drzewostan parku, a charakterystyczne cechy parku angielskiego zostały niemal całkowicie zatarte. Pierwszym etapem jego zniszczenia była budowa hitlerowskiego obozu zbiorczego, a potem obozu pracy. Drewniany budulec pozyskiwano z okolicznego parku. Następnie już po wojnie dokonano znacznej wycinki drzew w okresie budowy potulickiego osiedla mieszkaniowego. Do dzisiaj z dawnej kompozycji parkowej pozostały dwie aleje dojazdowe do pałacu. Jedna lipowa licząca około 400 m., oraz aleja kasztanowców o długości około 100 m, biegnąca z zachodu na wschód. Obecna powierzchnia parku jest kilkakrotnie mniejsza od pierwotnej, liczy niespełna 15 ha. Znajdziemy w nim stare kasztanowce, lipy, dęby i graby, a wśród nich 7 pomników przyrody: 2 dęby szypułkowe o obwodzie w pierśnicy 490 i 400 cm, dąb czerwony o obw.320 cm, 2 buki zwyczajne o obw.350 i 360 cm, robinia grochodrzew o obw.285 cm, oraz klon zwyczajny o obw.390 cm

Inne

Plebania oraz liczne zabudowania gospodarcze.
Na wschodnim skraju parku mieści się kościół wybudowany w 1868 r. jako kaplica pałacowa w stylu późnoklasycystycznym, w krypcie której znajduje się grobowiec rodziny Potulickich.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.