Popowo

Stan obecny

Własność prywatna.
Wcześniej własność AWRSP, w dzierżawie.

Historia

Pałac z 2 poł. XIX w.
Wieś wzmiankowana pod koniec XV w., jako wchodząca w skład parafii w Ostrowie. W 1629 r. Chryzostom Popowski, syn Wojciecha sprzedał cz. wsi Popowo i Ostrowo Janowi Gorzewskiemu za 10 tys. ówczesnych złp., a jego brat Samuel swoją częśc za 5 tys. złp. Na pocz. XVII w. właścicielami wsi byli już Trzcińscy, a w 1636 r. G. Maciej Trzciński. W 1784 r. starosta kruszwicki Tadeusz Gedeon Trzciński kupił majątek obejmujący wsie Ostrowo, Popowo i Orpikowo. W wyniku różnorakich podziałów wieś była sprzedawana, bądź wracała do Trzcińskich. W 1842 r. ich majątek obejmował tylko Ostrowo. Następnym właścicielem Popowa był m.in. Władysław Trzciński, (zm. w 1875 r. w Warszawie). W 2 poł. XIX w. właścicielem skromnego majątku (z obszaru rozległych włości w pow. wągrowieckim i inowrocławskim) został Walenty Prandota Trzciński, syn Józefa i Marii z Borowskich, wnuk Tadeusza. Aresztowany w 1846 r. i zwolniony w 1848 r. Po upadku powst. w 1863 r. osiadł na majątku, a w 1871 r. sprzedał Popowo bratankowi, dr. Tadeuszowi Trzcińskiemu i przeniósł się na stałe do Gniezna. Rodzina Trzcińskich była zasłużoną dla utrzymania polskości tych terenów w latach zaboru. Również i mieszkańcy parafii ostrowskiej wnieśli duży wkład do obrony polskich ziem, popierając inicjatywy dziedzica i zrzeszając się w kółkach rolniczych, które miały na celu utrzymanie ziemi ojczystej w polskich rękach, a także podnoszenie kwalifikacji zawodowej członków. W 1891 r. z inicjatywy Tadeusza Trzcińskiego i ówczesnego proboszcza z Popowa zorganizowano Kółko Rolnicze w Ostrowie. W okresie międzywojennym gospodarzem nadal był T. Trzciński (syn?), majątek liczył wówczas 377 ha gruntów. Po 2 wojnie śwoiatowej został znacjonalizowany i stał się własnością Skarbu Państwa Polskiego. Wchodził w skład Kombinatu Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Kobylnikach, mieścił się tu zakład sadowniczy. W pałacu znajdowała się także szkoła, później stał opuszczony, a obecnie jest własnością prywatną. Dwór w ostatnich latach został pieczołowicie odrestaurowany, z przeznaczeniem na cele turystyczne i hotelowe. Obecnie (2024) od strony północnej dobudowywana jest część piętrowa o szerokości kilkunastu metrów, w której ma się znaleźć (m.in.) duża sala balowa / konferencyjna. .

Opis

Pałac późnoklasycystyczny. Budynek piętrowy, podpiwniczony, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, z dwupiętrową wieżą umieszczoną niesymetrycznie od strony fasady. Wejście osłania skromny portyk filarowy podtrzymujący balkon.
Autor „Złotej Księgi Ziemiaństwa Polskiego” w 1930 r. pisał: „Położenie Popowa jest nad wyraz urocze: leży ono bowiem nad Gopłem i zalicza się do najpiękniejszych i najbardziej malowniczo położonych majątków nadgoplańskich. Stylowy, renesansowy pałac, wznoszący się na wzgórzu zaledwie 60 m. oddalonem od brzegów Gopła, przypomina położeniem i romantycznością otaczającej go przyrody, słynne cesarskie Miramare nad morzem Adriatyckim.”
Poniżej pałacu, nad brzegiem Gopła nadal znajduje się kąpielisko z pomostem. Trudno powiedzieć, co z tym zrobi nowy właściciel, który prawdopodobnie kupił cały teren wraz z budynkiem należącym wcześniej do kombinatu w Kruszwicy.

Park

Park krajobrazowy z XIX w. położony nad brzegiem jeziora Gopło, na terenie Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia. Piękny i zadbany (w rejonie pałacu), kilkuhektarowy, przechodzący w las otaczający brzegi jeziora, z cennym starodrzewem. Na szczególną uwagę zasługują pomniki przyrody: dwa dęby szypułkowe o obw. w pierśnicy 370 i 364 cm oraz dwie lipy drobnolistne o obw. w pierśnicy 340 i 280 cm. Za pałacem znajduje się zejście do jeziora i niewielka, ładna plaża, otoczona parkowymi drzewami.

Inne

Stajnia, obora, stodoła, spichlerz, dwa budynki gospodarcze, trojak oraz czworaki.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011