Pluskowęsy

Stan obecny

Własność prywatna

Historia

Pałac z 1867 r.
Pierwsza wzmianka pisana o wsi Plawskewancz pochodzi z 1348 r. Była wówczas wsią czynszową w komturstwie papowskim. W 1422 r. wielki mistrz krzyżacki Michał von Kuchmeister nadał ją Dawidowi Rosenfeld. W 1466 r., po II pokoju toruńskim jako własność królewska została zastawiona miastu Toruniowi. Od 1491 r. była ponownie zastawiona u braci Stefana i Macieja Schweidingerów. W 1505 r. król Aleksander Jagiellończyk przekazał dawny zamek krzyżacki w Papowie Biskupim wraz z całym dawnym okręgiem krzyżackim, w tym wsią Pluskowęsy, biskupom chełmińskim. W XVI w. połowa wsi należała do kanonika Johannesa Schmolle, proboszcza kościoła św. Janów w Toruniu oraz do Doroty, jego matki. W 1522 r. biskup chełmiński, Jan Konopacki, dokonał zamiany wsi Pluskowęsy z Jerzym Konopackim. Kolejnym właścicielem osady w 1551 r. była Magdalena Konopacka, wdowa po Jerzym, wojewodzie pomorskim, do której należały również: Srebrniki, Mirakowo oraz Grodno. Do Konopackich wieś należała do poł. XVII w. Część dóbr stanowiła też przez jakiś czas kanonię kanonika Jana Pisińskiego. Kolejnym właścicielem był Walerian Kruszyński (właściciel pobliskiej Nawry), kasztelan gdański, który sprzedał Pluskowęsy, Obrąb, Falęcin i Głuchowo synowi, Piotrowi. Ten był właścicielem majątku do 1781 r., następnie dobra nabył Aleksander Nostitz -Jackowski. W 1792 r. majątek nabył za 15 tys. talarów Józef Kalkstein - syn Jakóba i Bogumiły Marianny z Kczewskich. Majątek za rządów Kalksteinów został powiększony, dokupiono Zalesie, Obrąb oraz Kuczwały z Antoniewem i Sarbinowem, a łączny areał wynosił ponad 2 tys. hektarów. W 1867 r. właścicielem był Antoni Kalkstein, który w tymże roku poślubił Antoninę Sierakowską z Waplewa. Obecny pałac wzniesiony został dla nich, na fundamentach dworu z XVIII w., wg projektu Stanisława Hebanowskiego. Majątek pozostawał w rękach Kalksteinów do 1939 r. W tym czasie zarządcami była m.in. rodzina Mellinów. Po wojnie majątek został znacjonalizowany, a w budynku usytuowano Państwowe Gimnazjum Rolnicze. Później w pałacu mieściła się szkoła podstawowa i mieszkania dla nauczycieli. W wyniku przemian politycznych obiekt został sprzedany i stanowi ośrodek zamknięty. Wyremontowany został w 1994 r. staraniem obecnego właściciela.

Opis

Pałac neogotycki. Budynek jedno, i dwukondygnacyjny, wzniesiony na planie prostokąta, murowany z cegły i otynkowany. Usytuowany jest frontem ku północnemu wschodowi, na południe od brzegu Jeziora Chełmżyńskiego. Główny budynek pałacowy z dwoma ryzalitami w obu dłuższych elewacjach poprzedzono gankami. W połaciach mansardowego dachu zachowały się wydatne wystawki. Podczas remontu zachowano drobny detal architektoniczny elewacji pałacu.

Park

Park krajobrazowy z poł. XIX w. o pow. około 8 ha. Zaniedbany park powoli przywracany jest do dawnej świetności przez obecnego właściciela. Rośnie tu cenny starodrzew reprezentowany przez około 39 gatunków drzew (m.in. choina kanadyjska, magnolia japońska, tulipanowiec amerykański). Na szczególną uwagę zasługuje skupienie 10 drzew (dęby szypułkowe, dąb czerwony, buk i jesion), które zostały objęte ochroną w formie pomnika przyrody.

Inne

Zabudowania gospodarcze

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011