Osięciny

Stan obecny

Ośrodek Hodowli Zarodowej Osięciny sp. z o.o.

Historia

Dwór z 2. ćw. XIX w.
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1295 r. i dotyczy sprzedaży jednej z wsi należących do Przecława, właściciela Osięcin, biskupowi włocławskiemu Wisławowi za 100 grzywien toruńskich. W tym czasie powstała tu parafia i rozpoczęto budowę świątyni p.w. św. Prokopa. Przecław herbu Pomian zwany był Bachorzą. Miał trzech synów: Ubysława, Jałbrzyka i Rozdziała, a sprzedaż Silna związana była z koniecznością pozyskania pieniędzy na wykup Ubysława z niewoli litewskiej. Następnie wieś należała do potomków Bachorzów, później zaś jej właścicielami byli kolejno: Mikorski (1489 r.), Lubieniecki i Wilkostowski (1560-82) których części w 1584 r. posiadał już Jan Borucki i Leon Gąsiorowski (1779 r.). Dziesięć lat później dobra Osięciny nabył Józef Gzowski herbu Grabie, przybyły z Wielkopolski. W XIX w. Osięciny były już we władaniu Skarbków. Fryderyk Florian Skarbek z Góry h. Awdaniec (1792-1866) był dostojnikiem rządowym, profesorem byłego Uniwersytetu Warszawskiego oraz literatem i autorem dzieł w nauce ekonomii politycznej. Ożenił się z Praksedą Gzowską h. Grabie (1792-1836). W 1824 r. Osięciny staraniem Gzowskiego na krótko uzyskały prawa miejskie, które utraciły w 1870 r. w wyniku represji po powstaniu styczniowym. W 1842 r. miasto i dobra odziedziczył syn Fryderyka, Józef hr. Skarbek (1822-1900), również zasłużony działacz oraz prezes powiatowych zakładów dobroczynnych. W 2. ćwierci XIX w. wzniesiono tu z jego inicjatywy obecny dwór, rozbudowany w 2. połowie tegoż stulecia. Józef hr. Skarbek był przyjacielem Fryderyka Chopina. Jego pierwszą żoną była sympatia Słowackiego i Chopina - Maria Wodzińska z Wodzina herbu Boleścic. Skarbek po pewnym czasie rozstał się z nią i 8 lat później ożenił się ponownie, tym razem z Karoliną Popławską herbu Jastrzębiec (1820-1905). W 1860 r. Osięciny liczyły 607 mieszkańców, w tym 263 Żydów. W 1863 r. wybuchło powstanie styczniowe, w którym Osięciny także miały swój udział. W pomieszczeniach lodowni dworskiej gromadzono broń, a hrabia Skarbek był powstańczym naczelnikiem powiatu włocławskiego, członkiem rady powiatowej we Włocławku i przewodniczącym rady schronienia w powiecie. Po upadku powstania na jego uczestników spadły wyroki śmierci i zesłania oraz zastosowane zostały represje administracyjne. Skarbkowie nie mieli dzieci i dlatego hrabia w 1895 r. sporządził testament, w którym cały swój majątek przeznaczył na cele dobroczynne. Utworzył "Wieczystą Fundację Dobroczynną Józefa i Karoliny z Popławskich hr. Skarbków". Po śmierci Karoliny Fundacja zaczęła działać, a jej cała administracja mieściła się w dworze. Ostatnim Kuratorem Fundacji był Edward Marylski, a jej działalność przerwał wybuch 2. wojny światowej. W 1930 r. była to osada miejska w powiecie nieszawskim, licząca 820 mieszkańców. W latach 1943-45 miejscowość pod zarządem Rzeszy Niemieckiej nosiła nazwę Ossenholz. Po wojnie majątki wchodzące w skład fundacji, tzn. Samszyce, Bartłomiejowice i Wola Skarbkowa, zostały rozparcelowane, a z majątku Osięciny powstało Państwowe Gospodarstwo Rolne. W 1967 r. dwór został gruntownie wyremontowany. Po likwidacji PGR utworzono tu POHZ Osięciny, przekształcone później w Sp. z o.o. OHZ Osięciny.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych. Wszystkie Prawa Zastrzeżone! (M.K.)

Opis

Dwór późnoklasycystyczny, parterowy z gankiem i wystawką w fasadzie zwieńczoną trójkątnie. Nakryty jest dachem łamanym. Z lewej strony (od wschodu) dobudowana jest nowsza część, pietrowa, nakryta dachem czterospadowym. Elewacja ogrodowa wygląda analogicznie jak w fasadzie z tym, że jej środkową część akcentuje oryginalna półokrągła, piętrowa wieżyczka. Tę część budynku szpeci współczesny komin.

Park

Park krajobrazowy z pocz. XIX w. o pow. ok. 1,5 ha. Założenie jest czyste i zadbane.

Inne

Folwark z około 1930 r., nr rej.: 238/A z 20.10.1987

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011