Jawor - Zamek (ul. Zamkowa)

Stan obecny

Od czasu wojen śląskich kiedy Śląsk został zajęty przez Prusy  zamek pełnił rolę więzienia.a zakład karny początkowo męski w 1821 roku zamieniono na żeński. Później jeszcze po drugiej wojnie światowej do 1956r. spełniał tę rolę ponieważ trzymano w nim najpierw Niemców, a następnie podejrzanych o kontakty z \\\"podziemiem\\\" Polaków. Po zamknięciu więzienia były tutaj biura jaworskich zakładów. Wreszcie przejęło go miasto.  Obecnie jest to właściwie bezstylowy kompleks budynków, posiadający jednak wiele reliktów poprzednich epok aż do piastowskiego założenia.  Ten zapuszczony gmach jest użytkowany : w części jego pomieszczeń znajdują się prywatne mieszkania, obok nich funkcjonują sklepiki , jakieś magazyny, lokal Ligi Ochrony Przyrody, działa też Społeczne Ognisko Muzyczne oraz klub undergroundowy ., miejski klub abstynenta AZYL .... Jak widać, użytkowników nie brakuje .

Od 2013r. wieża zamkowa i część skrzydła Płd-Zach dostępna jest zwiedzaniu ..

Historia

Rezydencja książąt świdnicko- jaworskich była poddana badaniom terenowym i jest przedmiotem wielu publikacji. Jest położona w południowo zachodniej części miasta przy ulicy Zamkowej. Zamek był sprzężony z systemem fortyfikacji miejskich. Wznosi się na naturalnej skarpie nad ciekiem wodnym młynówki. Jawor w I połowie XIII wieku był siedziba kasztelańską. W II połowie XIII wieku za swoją siedzibę wybrali Jawor książęta świdnicko-jaworscy: Bernard, Henryk V Gruby, Bolko I. Najprawdopodobniej również w tym czasie powstała murowana warownia będąca jedną z głównych siedzib książęcych. W roku 1368 po śmierci Bolka II zamek przeszedł w posiadanie wdowy po nim Agnieszki. W latach późniejszych zamkiem władali Czesi a w końcu Habsburgowie.
Zamek był wielokrotnie przebudowywany, między innymi w XV wieku, w roku 1510, 1568, 1663-1665. Ulegał też wielu zniszczeniom takim jak: pożar w roku 1552, w trakcie wojny trzydziestoletniej. Zamek do roku 1741 stanowił siedzibę starostów. Zamek był nieraz stacją w podroży królowej Marii Kazimiery Sobieskiej, zmierzającej na kurację do Cieplic. W roku 1746 zamek z polecenia króla pruskiego Fryderyka II stał się zakładem dla psychicznie chorych, a później przeistoczył się w więzienie. Taką funkcję sprawował aż do rozpoczęcia II Wojny Światowej.
Założenie zamkowe zostało ukształtowane około roku 1300. Był to nieregularny trójkąt ze znacznie przełamanym bokiem wschodnim. Najstarszym elementem założenia jest prostokątna wieża, zastąpiona w latach późniejszych nową wieżą. Początkowo budowla ta datowana na XIII wiek była chroniona wałem i fosą. Na przełomie XIII i XIV wieku powstały mury obwodowe i rozpoczęto budowę domów wewnątrz założenia. Brama wjazdowa została usytuowana na północnym zachodzie.
W XIV wieku w wyniku rozbudowy prowadzonej przez Bolka II oraz na początku XV wieku przez króla czeskiego Wacława IV powstały główne elementy założenia zamkowego: główny dom mieszkalny posadowiony od strony zachodniej- niepodpiwniczony, wyposażony w dwie izby na każdej kondygnacji; drugi dom posadowiony od południa, podzielony w przyziemiu na sześć wąskich pomieszczeń. Pozostałe zabudowania z tego okresy były budowane z drewna. Na wiek XIV i XV przypadają rozbudowy mające na celu poszerzyć możliwości mieszkalne zamku. Ich zakres nie jest dziś do końca jasny. Około roku 1510 w narożu południowo zachodnim powstała wydłużona basteja stanowiąca aktywny element obrony artyleryjskiej całego kompleksu zamkowo-miejskiego.
Około roku 1568 nastąpiła przebudowa gotyckiego zamku w renesansową rezydencję. Przebudowie uległa wtedy również brama i wydłużony budynek mieszkalny przy południowej kurtynie. Dominantę kompozycyjną założenia stanowiła wieża. Na II połowę XVII wieku przypada kolejna przebudowa zainicjowana przez urzędnika ale równocześnie kolekcjonera i badacza Ottona von Nostitza. W jej wyniku powstała trójskrzydłowa zabudowa wokół wielobocznego dziedzińca. W latach późniejszych w wyniku dostosowywania budynków do pełnienia nowych funkcji ich bryły zostały ujednolicone a wystrój elewacji zatracił swój oryginalny wyraz. Dziś średniowieczny zamek i nowożytna rezydencja użytkowana jest przez wiele instytucji, mieszczą się w niej biura i magazyny.