Olszewka

Stan obecny

Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna

Historia

Dwór z 1858 r.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z pocz. XVI w., lustrowano wówczas dobra kościelne, a później królewskie. Pierwszymi wymienianymi w dokumentach właścicielami byli Danaboscy, następnie Jan Kościelecki. W 1552 r. Olszewka znalazła się w rękach Janusza Kościeleckiego, w XVI w. funkcjonowała tu karczma i warsztat kowalski. W 1628 r. właścicielami wsi byli Daniel Gorzyc i Krzysztof Zaleski, później majątek dzierżawił Walenty Wąglikowski. Na pocz. XVIII w. Katarzyna z Rozdrażewskich scedowała majątek chorążemu brzeskiemu Andrzejowi Dąmbskiemu. W poł. XVIII w. ziemiami władał już Jakub Działyński herbu Ogończyk, podkomorzy poznański i starosta nakielski, a później Malechowscy. W 1772 r. Olszewka została włączona do państwa pruskiego, funkcję wójta pełnił do 1800 r. Jakub Borkowski, mąż Marii Elżbiety Lawrenz. W XIX w. pod zarządem niemieckim nastąpił intensywny rozwój wsi, której łączny areał liczył ok. 4000ha. Do zamożniejszych rodzin należeli wtedy Niemcy During, Erdmann i Birschel - która to rodzina posiadała największy majątek. Jako pierwszy przybył do Olszewki Karl Ludwig Birschel. Jego synowie Meinhard i Hermann początkowo mieszkali w niewielkim domu drewnianym. W 1858 r. zlecili budowę nowego domu. Jeszcze w XIX w. pobudowali drugi dom, w którym przebywał zarządca majątku. Funkcję tą sprawował Niemiec o nazwisku Arndt. Herman w 1869 r. ożenił się z Selmą Pieper i miła z nią sześcioro dzieci. Po 1920 r. znaczna część mieszkańców niemieckich pozostała w Olszewce. W 1945 r. tuż przed wyzwoleniem do największych posiadaczy ziemskich należeli: Birschel, Paul Erdmann, Werner During. Po śmierci Hermanna w 1904 r. majątek przejął jego drugi syn - Walter. Nie przystał on do ruchu faszystowskiego, utrzymywał kontakty ze znajomymi Polakami i Żydami. W 1931 r. mieszkało tu 319 osób poch. niemieckiego i 132 Polaków. Dzieci polskie i niemieckie uczyły się wspólnie, aczkolwiek w swoich grupach. W szkole wyświetlane były filmy na które przychodzili Polacy i Niemcy. We wspomnieniach Polaków Walter zachował się jako człowiek życzliwy i pomocny. W nocy 21/22 stycznia 1945 r.przy 20-stopniowym mrozie, Birschelowie opuścili wieś i z podręcznym dobytkiem wyjechali na zachód. Walter zmarł w latach 50-tych przeżywszy ponad 80 lat.
W latach 1945 - 1949 działała tu Szkoła Rolna, później Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna, która istnieje do dzisiaj i prowadzi wzorowe gospodarstwo rolne o wysokiej kulturze.

Opis

Budynek piętrowy, nie posiada ciekawych cech architektonicznych, jest podpiwniczony, z obszernym poddaszem. Dach dwustronnie spadzisty pokryty był dachówką karpiówką. Elewacja frontowa zwrócona jest w stronę podwórza gospodarczego, w partii przyziemia występują regularnie niewielkie ozdobne półkolumny, a okna ozdobione są pilastrami. Elewacja posiada delikatne boniowanie. Na przeł. XIX i XX w. dobudowano oficynę w kształcie zbliżonym do kwadratu ze ściętym narożnikiem. Od strony zach. posiada w zwieńczeniu cztery ludzkie głowy. Ciekawsza architektonicznie była elewacja ogrodowa, obecnie przesłonięta przez samosiewy drzew. Od strony płn.-wsch. wzniesiono werandę, której dach był tarasem. Znaczna część stolarki drewnianej - poręcze, schody i okna, pamięta jeszcze dawnych właścicieli. Nie licząc drobnych przeróbek, nie zmienił się również układ pomieszczeń.

Park

Park z poł. XIX w. o pow. 3,5ha, założony na nieregularnym planie. Zlokalizowany na łagodnym zboczu biegnącym w stronę znajdującego się niżej stawu. Ledwo widoczne dziś alejki znajdują się w tych samych miejscach co dawniej. Całość gruntu niegdyś stanowiły trawniki, grupy krzewów i kwietne klomby. Nadal rośnie tu cenny starodrzew, głównie kasztanowce, klony, lipy, brzozy, jesiony, wierzby, buki, dęby, robinie, żywotniki, olchy i topole, a także jarzębina, lilaki pospolite i śnieguliczki. Do okazów pomnikowych należą wiąz o obw. w pierśnicy 400cm, dwa dęby szypułkowe o obw. ponad 340 i 440cm oraz dwa kasztanowce o obw. 350 i 380cm.

Inne

Spichlerz, magazyn i obora z XIX w.
Obory w pierzei zach. z XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011