Nowy Jasiniec

Historia

Do początku XIV wieku w Jasińscu znajdował się jeden z grodów książąt pomorskich, w XIII wieku siedziba kasztelana z pobliskiego Serocka. Gród leżał w dogodnym miejscu strategicznym, na przecięciu się szlaków z Polski na Pomorze i w kierunku Pomezanii. Po opanowaniu tego terytorium przez Krzyżaków w grodzie rezydował prokurator podległy komturii świeckiej. Pod koniec XIV wieku odnotowano bliżej niesprecyzowane prace budowlane. Zamek przez wzgląd na swoje położenie był wielokrotnie zdobywany przez wojska polskie i krzyżackiej (1410,1414, 1420,1433). W roku 1449 spalona warownia została odbudowana staraniem Krzyżaków. W pięć lat po tym fakcie zamek znów został zdobyty przez wojska polskie i przeznaczono go na siedzibę starostwa. W roku 1772 zamek przeszedł w posiadanie pruskie. W roku 1773 przeznaczono warownia na zbór ewangelicki. Celem dostosowania budynki do nowej funkcji sakralnej zlikwidowano stropy i podziały wewnętrzne. W roku 1846 powstała nowa świątynie w Serocku a zbór jasieniecki został opuszczony i od tej pory zaczął popadać w ruinę. Stan techniczny budowli nie zmienił się do dziś. W roku 1965 zostały przeprowadzone badania terenowe pod kierunkiem Z. Nawrockiego, które rozjaśniły nasze pojęcie o dziejach i rozwoju struktury przestrzennej zamku.
Ruiny zamku posadowione są na kulminacji wzniesienia na półwyspie w południowo-zachodnim skraju Jeziora Zamkowego. Od zachodu do zamku przylega przedzamcze oddzielone od niego fosą szerokości 15 m. Dom zamkowy posadowiony był na planie prostokąta o bokach 12,8/22,6 m. Dom otoczony był niskim murem obronnym, szerokość między nim a domem wahała się od 3,5 do 4 m. Dom budowany był do wysokości 5,5 m z kamieni eratycznych łączonych zaprawą wapienną, wyżej z cegły. Zamek powstawał w pięciu etapach. Pierwszy murowany obiekt powstał w końcu XIII wieku. Na początku XIV wieku nastąpiła jego przebudowa dokonana przez Krzyżaków. Budowla miała wtedy dwie kondygnacje. Pod koniec XIV wieku budynek został podwyższony, część przyziemia oraz piwnice zostały przesklepiona a od zachodu przy wejściu powstała przybudówka. Od strony północno wschodniej umieszczono klatkę schodową. W XVI wieku została ukształtowana wieżowa, czterokondygnacyjna forma budowli. Inwentarze XVIII wieczne pozwalają na odtworzenie ówczesnych wnętrz zamku. Przyziemie miało charakter gospodarczy. Druga kondygnacja mieściła pomieszczenia reprezentacyjne w tym wielką izbę i kaplicę. Wyżej znajdowała się kondygnacja z czterema izbami mieszkalnymi. Czwarta kondygnacja o funkcji obronnej posiadała 22 strzelnice.