Marcinkowo Górne

Stan obecny

Własność ANR w dzierżawie.
- Hotel i restauracja.

Historia

Dwór z 1 poł. XVIII w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1227 r. Wieś znana jest głównie z powodu tragicznej śmierci księcia krakowsko - sandomierskiego Leszka Białego, uczestniczącego w zjeździe książąt polskich w Gąsawie w połowie listopada 1227 r.
Dnia 24 listopada Książę, zaatakowany zdradziecko podczas zażywania kąpieli w łaźni, salwował się ucieczką przez Marcinkowo Górne, gdzie dogonili go ludzie Świętopełka Gdańskiego. Wydarzenie upamiętnia stojący przy szosie okazały pomnik - przedstawiający księcia pod końskimi kopytami. Taką scenę w rzeczy samej ów pomnik przedstawia. Dzida w plecach jeźdźca jest współczesnym ?kwiatkiem do kożucha? - efektem dorobionej współcześnie historii o księciu przebitym dzidą lub strzałą. W źródłach historycznych natomiast znajdujemy wersję o ataku serca na skutek zmęczenia wywołanego ucieczką. Śmierć Leszka Białego była tragicznym wydarzeniem, bowiem przebywający w Gąsawie książęta obradowali nad ideą zjednoczenia rozbitej dzielnicowo Polski, a księciem senioralnym miał zostać właśnie Leszek Biały. W efekcie tego zamachu od Polski oddzieliło się Pomorze Gdańskie. Świętopełk Pomorski wraz z Odonicem nie ponieśli żadnych konsekwencji swego czynu, a Kościół potraktował sprawę obojętnie. Pomnik księcia pierwotnie wzniesiony w 1927 r. zniszczyli hitlerowcy, a w 1973 r. został on zrekonstruowany przez rzeźbiarza Rudolfa Rogattego.
Wieś miała wielu właścicieli, a w 1783 r. był to Ignacy Zdębiński. W tym też okresie we wsi został wzniesiony obecny dworek. Ignacy Zdębiński w 1780 r. ożenił się z Franciszką Gozimirską, z którą miał 3 dzieci. Córka Katarzynę (1790-1847) wyszła za Hieronima Karskiego (1790-1885). Karscy na początku XIX w. dokonali rozbudowy dworu o dwie oficyny i później, w 2. ćwierci XIX w. o trzecią. Katarzyna miała z Hieronimem pięć córek: Rozalia Teresa (1821-1896) wyszła w 1842 r. za Amilkara Brzeskiego z Krotoszyna, Urszula zamężna była z Felicjanem Bieńkowskim, Franciszka (1820-1861) ze Stanisławem Bieńkowskim, Kazimiera z Romualdem Gozimirskim herbu Bończa (1819-1869) i Julianna zamężna kolejno z Janem Arndtem herbu Puchacz i Leonem Mieczkowskim herbu Zagłoba. Katarzyna ze Zdębińskich Karska pochowana została w grobie rodzinnym w Gąsawie. Hieronim Karski był dziedzicem Marcinkowa do swojej śmierci. Zmarł mając 95 lat i pochowany został obok żony. Ze związku Kazimiery z Romualdem Gozimirskim pochodziło 3 synów: Hieronim, Kazimierz (zm. w 1905 r.) żonaty z Władysławą Iłowiecką herbu Ostoja i Maksymilian żonaty w 1887 r. na Jasnej Górze z Heleną Dziembowską herbu Pomian. Ci ostatni byli dziedzicami Marcinkowa pod koniec XIX w. W 1890 r. urodziły im się bliźniaki: córka Emilka, która nie przeżyła nawet roku oraz Konstanty Romuald Bończa (zm. w 1975 r.). Maksymilian zmarł po ciężkich cierpieniach w 1897 r., mając zaledwie 47 lat. Kolejnym dziedzicem wsi był Konstanty Gozimirski, który w 1914 r. ożenił się z Anielą Marią Moszczeńską herbu Nałęcz. Kolejnym dziedzicem był jedyny syn Konstantego i Anieli, Stanisław (ur. w 1915 r.), który w 1940 r. ożenił się z Barbarą Żychlińską herbu Szeliga (ur. w 1924 r.). W latach 2I wojny światowej wieś nosiła niemiecką nazwę Martinsberg. Po 1945 r. majątek został przejęty przez Skarb Państwa Polskiego, a po przemianach 89/90 stał się własnością AWRSP - obecnej ANR, która wydzierżawia obiekt. W ostatnich latach dwór przeszedł generalny remont (2009-2010).
Źródła:
Teki Dworzaczka
Wielka genealogia Minakowskiego "Wielcy.pl"
Wikipedia
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór barokowy - budynek murowany, parterowy z mieszkalnym poddaszem i facjatami, częściowo podpiwniczony. Fasadę dworku wzbogaca przybudówka z tarasem i facjatką zwieńczoną przyczółkami, zaś we fryzie północnego szczytu umieszczono napis \\\"Nam i potomstwu\\\". Brama wjazdowa do dworu zdobiona jest rzeźbami wojów trzymającymi tarcze herbowe, dłuta Jakuba Juszczyka. Do budynku od zachodu przylegają dwie części klasycystycznej oficyny, usytuowane prostopadle w stosunku do siebie. Fasadę zachodniej części tej oficyny zdobi czterokolumnowy portyk. Druga to wydłużona parterowa część w kierunku południowym, a trzecia ? wolnostojący budynek, parterowy, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta i zdobiony kolumnadą toskańską. Znajduje się on po prawej stronie podjazdu do dworu. Wnętrza dworu składają się z dwóch głównych, zlokalizowanych w centralnej części sal Lustrzanych, dwóch bocznych, mniejszych sal Zielonych, baru z motywem XVIII - wiecznego portalu pieca kaflowego oraz holu. Boczne sale spełniają rolę parkietu tanecznego lub sal konferencyjno-szkoleniowych.

Park

Park krajobrazowy z poł. XIX w. o pow. 2,51 ha. Drzewostan parku tworzą głównie drzewa liściaste: klony jesionolistne, jesiony wyniosłe, klony polne, oraz kasztanowce białe. Mimo zmniejszenia ilości drzew, park jest nadal cennym skupiskiem wysokiej zieleni, a dzięki nowemu właścicielowi jest zadbany, zachowane są alejki i ciągi komunikacyjne.

Inne

2 oficyny z 1 ćw. XIX w.
Oficyna, tzw. \\\"domek\\\" z 2 ćw. XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011