Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Murzynówko

Eschwalde

Województwo:wielkopolskie
Powiat:średzki (wielkopolski)
Gmina:Krzykosy
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Leśnictwo Murzynówko, nadleśnictwo Jarocin.
Murzynówko 9, 63-023 Sulęcinek.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Murzynówko to wieś leżąca pośród lasów rozciągających się na południe i płd.-zachód od Miłosławia, po wschodniej stronie DK nr 11, w odległości 10 km na płd.-wschód od Środy Wielkopolskiej. Nazwa ta istnieje dopiero od 1921 r. Od początków swego istnienia wieś nosiła nazwę Murzynowo Borowe, a od 3. ćwierci XIX w. do 1919 r. - Eschwalde.
M. Borowe istniało już w XIV w. Nazwa tej części Murzynowa pochodziła od pobliskiej osady Borowo. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1394, kiedy to Grzymko Murzynowski toczył spór z Pawłem (Paszkiem) Chrząstowskim h. Wyskota. Dwa lata później Grzymko pozywał Jana Czyrnińskiego z Rydzyny, lecz sąd sprawę oddalił. W 1400 r. wzmiankowany jest Jakusz z Murzynowa, brat Przecława de Slowicowice (ze Słowikowic). Z kolei w 1433 r. Dziersław z Murzynowa toczył spór z Dominikiem Jeżewskim. W sądzie dowodził, że "nie zobowiązał się płacić Dominikowi za konia i za szkody, wyrządzone przez Bogusza z Pierzchna". W 2. poł. XV w. oprócz Murzynowskich wieś należała m. innymi także do rodz. Kołaczkowskich. W 1484 r. Elżbieta, żona Jana Cołaczkowskiego, wymieniła połowę M. Borowego za Modrakowo, z biskupem poznańskim Urielem (z Górki). Inna część należała do Łagiewnickich (z Łagiewnik i Małgowa). W 1509 r. Andrzej Łagiewnicki i jego brat - ksiądz Wincenty Ł. - dokonali podziału majątku, a w efekcie M.B. dostał Wincenty. Od 1510 r. wieś należała do Borzysławskich, a jej część także do Jana Pampowskiego h. Poronia, następnie do Rumiejewskich (z Rumiejek) i Piątkowskich (z Piątkowa Czarnego). Stanisław Rumiejewski w 1545 r. dał część M.B. swojej zonie Jadwidze Karmińskiej. Spośród ich licznych potomków dobra odziedziczył Marcin R-ski z żoną Praksedą Komorską. Jego syn Benedykt w 1557 r. zapisywał po 500 złp. posagu i wiana żonie Annie Spławskiej. Ciż mieli syna Stanisława, który w 1577 r. zapisywał po 1300 złp. posagu i wiana żonie Agnieszce Suchorzewskiej.
W 1578 r. M. B. miało dwie części szlacheckie: pierwsza z jednym łanem ziemi i druga z półtora łanu i 2 komornikami. Tę pierwszą Rumiejewski sprzedał wyderkafem (wyderkaf - sprzedaż z prawem odkupu) Ciosnowskiemu. Po śmierci pierwszej żony dziedzic ożenił się z Heleną Konarską. W 1593 r. sprzedał połowę wsi Małgorzacie Cielęckiej, zaś ta jeszcze w tym samym roku sprzedała ją swemu synowi Krzysztofowi. Kilka lat później Krzysztof sprzedał część tych dóbr Roszkowskim, po nim zaś w latach 20. i 30. XVII w. trzymał je Mikołaj Cielęcki (syn). Inne części Murzynowa należały wówczas do Wojciecha Bieganowskiego i Jana z Bnina Śmigielskiego. Tu napotykamy na brak zapisek i dopiero w poł. XVIII w. znajdujemy Jana Żychlińskiego h. Szeliga, ożenionego z Anną Karśnicką; mieli oni syna Franciszka. Po śmierci Jana wdowa wyszła za Józefa Dzierzgowskiego, posesora Murzynowa. Następnie dziedzicem wsi był Franciszek Miaskowski h. Bończa, po którym odziedziczył ksiądz Antoni Miaskowski.
W 1784 r. A. Miaskowski sprzedał M.B., Rusibórz i inne wsie - Łukaszowi Krzyżanowskiemu. Pięć lat później Krzyżanowski dał całe swe dobra bratankowi Józefowi Krzyżanowskiemu. Posesorami wsi była już wtedy rodzina Karczewskich; w 1797 r. urodził się syn Karola i Marianny - Marcin Karczewski, zmarły w 1831 r. Wieś była wówczas własnością Antoniego Krzyżanowskiego (1776-1851), ożenionego z Seweryną Gajewską. Po jego śmierci dobra znalazły się pod administracją sądową, w osobach inspektora Józefa Sokolnickiego i jego żony Korduli z Żerońskich. W latach 60. dziedzicami zostali Telesfor Karczewski z żoną Walerią Otocką, a następnie Maria Bojanowska h. Junosza, która w 1879 r. sprzedała M.B. o pow. 3687 mórg za kwotę 390 tys. marek kapitanowi Blanck z Berlina. Ten prawdopodobnie w latach 80. XIX w. sprzedał wieś Hermanowi Kennemannowi z Klęki. Więcej o Kennemannie i "Hakacie" zainteresowani znajdą w naszym opisie Klęki na stronie PZ.
W 1885 r. Murzynowo Borowe stanowiło dominium w pow. średzkim, o pow. 3687 mórg. Było tam 12 domów ze 173 m-cami, w tym 167 katolików i 6 ewangelików;60 analfabetów. Majątek posiadał gorzelnię parową. Pod koniec XIX w. zmieniono nazwę majątku na niemiecką - Eschwalde. W 1913 r. dobra rycerskie E. wchodziły w skład majętności Preufsenwald (Bogusławki) i miały 922 ha obszaru, na co składało się 297 ha ziemi uprawnej, 142 ha łąk i 6 ha pastwisk oraz 459 ha lasu. Czysty dochód gruntowy wynosił 7662 marek. W gospodarstwie hodowano 34 konie, 167 szt. bydła oraz 142 szt. trzody chlewnej. Majątek posiadał gorzelnię parową. Właścicielem był Otto von Jouanne z Klęki, a zarządcami dóbr Wilhelm Schulz oraz Werner Schaumkell.
Zmiana w nazewnictwie wsi nastąpiła po wyzwoleniu Polski w 1920 r. i zamiast dotychczasowego M. Borowego pojawiło się Murzynówko. W 1926 r. wieś należała do Maksymiliana von Jouanne z Klęki w pow. jarocińskim. Dobra obejmowały 940 ha, w tym 374 ha ziemi uprawnej, 153 ha łąk i pastwisk, 386 ha lasów, 23 ha nieużytków i 4 ha wody. Czysty dochód gruntowy wynosił 2554 talary. W 1930 r. wieś miała 206 mieszkańców. Był tu także zajazd M. Nowaka, kołodziej J. Borysiak i kowal J. Leciejewski. W latach 1939-45 nosiła nazwę Eschwald. Po wojnie dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
11811882 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3870_(2135)_Pientschkowo_1911_APP_Sygn._M.top.25-1575-1.jpg
6613 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3870_Pientschkowo_1944.jpg
16380 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3870_(2135)_Pientschkowo_1888_UPKrak.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Budynek wzniesiony na planie prostokąta, w dł. osi N-S, nakryty dachem dwuspadowym. Na chwilę obecną nie wiemy na ile zachowana jest substancja zabytkowa dworu. Układ przestrzenny dawnego zespołu jest w znacznej mierze zniekształcony.

Park

Park z 2. poł. XIX w. o pow. 2,2 ha, zachowany w dawnych granicach.

Inne

Spichlerz z k. XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.