Łącko

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z 4 ćw. XIX w.
Łącko to ładnie położona, niewielka wieś nad Jeziorem Mielno, przez które przepływa rzeka Noteć. Znajduje się około 4,5 km na północ od miasta Pakości. W średniowieczu prawdopodobnie nie istniała, gdyż nie znaleziono tu reliktów osady ani grodziska. Od początku swego istnienia (XIV w.) należała do biskupów kujawskich i była siedzibą potężnego klucza dóbr, który od Łącka nazwano „kluczem łąskim”. W jego skład wchodziły miejscowości: Szadłowice, Murzynno, Perkowo, Chlewiska, Mleczkowo, Biechowice, Brudnia, Opoki, Wąsosz, Parchanie, Łagiewniki, Sikorzewo, Dulsko, Sławsko i Dźwierzchno. O jeziorze Łączko wspominał w swoich „Kronikach” nawet Jan Długosz. Nazwy wsi pojawiają się także w formie "Łąsk" lub "Lonsk".
Do III rozbioru Polski wieś pozostawała w dzierżawie. Podlegała parafii w Tucznie, gdzie można znaleźć liczne wpisy o Łącku w księgach parafialnych. I tak, w 1650 r. ochrzczona została Anna, córka Jana Łąckiego ożenionego z Marianną Wilkostowską. Do kolejnych zarządców należeli m.in.: Jan Żaboklicki ożeniony z Katarzyną Ulanowską, Maciej Gowarzewski, Stefan Ulanowski, Jan Baptysta Ponis z żoną Zuzanną i około 1689 r. Marcin Brzeziński, wdowiec. Na początku XVIII w. w źródłach wymieniane było nazwisko Sulerzyskich, a w latach 40. tego stulecia Stanisław Białachowski, ożeniony z Magdaleną de Zalewskie. W 1747 r. ślub w Łącku zawarł Kazimierz Misiewski i Agata Podgórska, ale już kilka lat później tenutariuszami wsi byli Hiacynt i Marianna Brzeżańscy, którym w 1752 r. urodził się syn Franciszek. Dalej zarządcami byli Piotr i Marianna z Ostraszewskich Cybulscy. Marianna zmarła w wieku 60 lat, w 1764 r.
W 2. połowie XVIII w. we wsi znajdujemy Jakuba Brzeskiego, który będąc wdowcem ożenił się w 1766 r. w Tucznie z Anną Golińską. W tym samym roku zmarła (w wieku 90 l.) Teofila z Wolskich Golińska. Wolscy byli w tym czasie dość znaną rodziną i dzierżyli kilkanaście wsi w okolicach Inowrocławia. Potomkowie Golińskich żyją na tych ziemiach do czasów obecnych. Ostatnim znanym dzierżawcą sprzed okresu zaborów był Dyzma Małachowski, ożeniony z Anielą Anuszkiewicz, którym w 1775 r. urodziła się córka Michalina Aniela. W tamtym czasie wieś jeszcze znajdowała się w rękach biskupów.
W 1790 r. Łącko stało się własnością Ksawerego von Oppeln-Bronikowskiego, a później Carla Drewitza. Po okresie napoleońskim wieś należała do Anny Lawrenz (od 1822 r.), następnie do rodziny Roemer (od 1828 r.), w której rękach pozostawała nieprzerwanie, aż do końca II wojny światowej. Ok. 2. poł. / 3. ćw. XIX w., dla Wilhelma Franza Roemera wzniesiony został we wsi obecny dwór. Równocześnie w jego otoczeniu założono park krajobrazowy i wzniesiono budynki gospodarcze. W majątku zaprowadzono także porządki w lasach. Leśne drogi zamieniono na alejki obsadzone drzewami liściastymi, w tym dębami i lipami. Wewnątrz lasu, ok. 1 km na płn.-zachód od pałacu wybudowano gajówkę, obok której założona została duża polana rekreacyjna otoczona dębami, a także staw. Około 1870 r. majątek liczył 2047 mórg, a oprócz nowoczesnych zabudowań gospodarczych była tu także cegielnia. Posiadał on miano „dóbr rycerskich” – Rittergut, a od nazwiska właścicieli nazywano go Roemershof (Römershoff) Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli koni i bydła oraz produkcji mleka i uprawie buraków cukrowych.
W okresie międzywojennym właścicielką majątku była Wanda Roemer. W 1926 r. jego areał liczył 634 ha, w tym aż 82 ha stanowiły wody jeziora Mielno. Oprócz tradycyjnych upraw gospodarstwo specjalizowało się w hodowli bydła czarno-białego rasy nizinnej. Do wyliczenia podatku gruntowego, z majątku wykazywano 1200 talarów tzw. "czystego dochodu". W latach 30. aleję lipową prowadzącą do gajówki przedłużono do samego jeziora, gdzie powstała mała plaża. Przed 1939 r. majątek po matce podzielony został na czworo jej dzieci, czyli: Edytę, Franza, Ottona i Kurta. Taż Edyta (ur. w 1901 r.) była zamężna z Emilem Jahnzem z Mielna (majątku na przeciwległym brzegu jeziora). Po 2. wojnie światowej majątek znacjonalizowano, a dwór przeznaczony na cele mieszkaniowe przez lata popadał w ruinę. W latach 90. XX w. stał się własnością prywatną. Obecny właściciel wyremontował obiekt, przywracając go do dawnej świetności. Po wojnie niepotrzebna okazała się gajówka, którą rozebrano, natomiast kilkaset metrów dalej na płn.-zachód wybudowano ośrodek wypoczynkowy należący do Hufca ZHP w Inowrocławiu. Ośrodek powstał mniej więcej na przełomie lat 50. i 60. Na pocz. XXI w. został porzucony przez gospodarzy, a co za tym idzie - rozszabrowany i doprowadzony do stanu ruiny. Od kilku lat stanowi własność "Stowarzyszenia..." i jest powoli odbudowywany.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór eklektycznych o cechach klasycyzujących. Budynek parterowy z mezzaninem i mieszkaniami w szczytach. W osi wejściowej znajduje się portyk kolumnowy, zwieńczony trójkątnym frontonem. W części ogrodowej schody z tarasem. Drugi, ozdobny portyk kolumnowy z dużym tarasem, podtrzymujący balkon z balustradą tralkową znajduje się przy zachodnim szczycie dworu.

Park

Park z końca XIX w. o pow. 4,85 ha. Park jest zadbany, o zachowanym układzie przestrzennym, powiązany widokowo z otoczeniem. Kompozycję parku wzbogacają aleje: lipowa, kasztanowa i brzozowa. Jedna z alejek prowadzi do samego jeziora Mielno. Rośnie tu prawie 500 drzew w wieku 100-130 lat. Dominują klony zwyczajne i klony jawory, kasztanowce białe, jesiony wyniosłe, oraz świerki. Do okazów pomnikowych można zaliczyć topolę białą rosnącą blisko jeziora, czy monumentalny dąb szypułkowy. Do wojny park był większy, natomiast w okresie powojennym jego część przejął powstający Yacht Club Inowrocław.
Lasy majątku Roemershof były zróżnicowane gatunkowo i rozciągały się po wschodniej stronie jez., rzeki Noteci - aż do kanału Smyrnia. Niewielkie deniwelacje terenu dochodzą tu do 10 m. Zachowały się leśne aleje lipowe założone przez Römerów i polana obok ruin gajówki.

Inne

Czworak.
Kuźnia z XIX w.
Yacht Club Inowrocław w Łącku
Strzelnica PZŁ w Łącku

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011