Samsieczno

Stan obecny

Mieszkania. Własność Fundacji KUL im. Anieli hr. Potulickiej.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Samsieczno to wieś malowniczo położona nad jeziorem o tej samej nazwie, leżąca w odległości około 10 km na wschód od Mroczy i 14,5 km na północny-wschód od Nakła nad Notecią. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1288 r., gdy nosiła ona nazwę Zansechno. Później nazwa jeszcze wielokrotnie się zmieniała, a obecna pojawiła się w dokumentach dopiero w 1618 r. Wspomniana zapiska z 1288 r. to dokument arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba, zamieniający dziesięciny płacone dla cystersów z Byszewa. W tym samym dokumencie wymienione zostały Sadki i Samostrzel. W średniowieczu wieś należała do klasztoru byszewskiego, co potwierdzał jeszcze w 1325 r. król Władysław Łokietek, a z czasem przeszła w ręce prywatne. Tutejsi właściciele ziemscy nazywali się Samsieckimi, Samszeckimi, itp. W 1385 był to Wojciech, który układał się z klasztorem o dziesięciny z Suchar, a w 1405 r. Sędziwój. W 1578 r. wieś miała trzech dziedziców: Benedykta Siernickiego z 2 łanami, 1 pustym i 4 zagrodnikami, Adama Ostrowskiego z 2 łanami wcielonymi do folwarku i 1 zagrodnikiem oraz Dembińskiego, który posiadał 3 łany osiadłe i 5 zagrodników. W 1618 r. wieś miała dwóch właścicieli. Jednym był ówczesny starosta bydgoski, nakielski (brak nazwiska w źródle) z 8 łanami – w tym czterema należącymi do folwarku i karczmą, a drugim Jan Krąpiewski z 2 łanami osiadłymi, 1 pustym i 4 zagrodnikami. Kościół p.w. św. Bartłomieja w Samsiecznie był siedzibą parafii do 1617 r. W poł. XVIII w. właścicielem części wsi był Józef Rola-Zbijewski. Jej druga połowa należała już wtedy do dóbr rodu Potulickich, w rękach których cała wieś pozostawała do 1. ćwierci XX w. W 1767 r. Aleksander Hilary Potulicki, wojewodzic czernichowski, wystawił we wsi nowy kościół. Do tegoż kościoła drugi dziedzic, wspomniany Zbijewski dobudował altarię p.w. świętego Józefa. Tak opisywana była wieś pod koniec XIX w.: „jez. Samsieczno 1 km. długie i szerokie do 150 m., na północnym brzegu folwark, a na południowym wieś z 17 domami.” (Sł. Geograficzny...) W domach tych mieszkało 120 osób, w tym 71 katolików i 49 ewangelików. Obok kościoła znajdował się także przykościelny szpital. W 1885 r. do wsi należało 303 ha gruntów, w tym 260 ha ziem uprawnych, 8 ha łąk i 30 ha lasów. W skład majątku ziemskiego Samsieczno wchodził też folwark Marynin. Łącznie folwarki posiadały 7 domów ze 120 osobami wyznania katolickiego i 598 ha gruntów. Na areał ten składało się 300 ha ziem uprawnych, 10 ha łąk i 273 ha lasów. Majątek specjalizował się w hodowli bydła holenderskiego, a jego właścicielką w tym czasie była już Aniela hr. Potulicka. W 1909 r. dobra liczyły 616 ha, zaś czysty dochód gruntowy szacowano na 5835 marek. Do lipca 1909 r. dzierżawcą S. był Helmuth Wegner. W 1926 r. łączny obszar tych dóbr zmienił się nieznacznie i liczył 637 ha, w tym 351 ha ziemi ornej, 42 ha łąk i pastwisk i 219 ha lasów. Pod zarządem Tadeusza Wawrowskiego wykazywano w tymże roku, 1803 talary czystego dochodu gruntowego (5409 marek).
W 1930 r. wieś liczyła 784 mieszkańców, a do okręgu dworskiego należały: Teresin z 270 ha gruntów, Michalin z 333 ha, Bogacin ze 127 ha i Kacprowo z 206 ha. Do majątku należała także cegielnia „Teresin” i gorzelnia „Teresin”, a w zach. części wsi stał wiatrak którego właścicielem był M. Fai. W okresie międzywojennym wieś rozbudowała się głównie na zachód od jeziora i przy jego północnym brzegu, wzdłuż drogi biegnącej do folwarku. Po śmierci właścicielki, Anieli Potulickiej, od 1932 r. aż do wybuchu 2. wojny światowej, dobrami zarządzała Fundacja jej imienia. Po wojnie całość dóbr znacjonalizowano, a w przebudowanym budynku dawnego dworu utworzono mieszkania.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Analiza przestrzenna i opis na podst. map serwisu Mapster:
11772231 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 2772_Hohenwalde_1940_UMK_orig.jpg
12907 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 2772_Hohenwalde_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi W-E, z wejściami w obu dłuższych elewacjach, parterowy, nakryty dachem dwuspadowym. Na skutek remontów pozbawiony cech stylowych.

Park

Pozostałości parku z XIX w. o pow. ok. 1 ha. Centralna część parku zdewastowana i wykarczowana, obecnie są to głównie nieużytki.

Inne

Zabudowania gospodarcze
Kościół neobarokowy z lat 1929-1932, pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011