Pszczółczyn

Stan obecny

Własność J.S.T. Mieszkania

Historia

Dwór z pocz. XIX w.
Pszczółczyn to niewielka wieś położona wśród lasów, na zachód od Kanału Górnoteckiego i w odległości 7 km na północ od Łabiszyna. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z Liber Beneficiorum Jana Łaskiego (pocz. XVI w.), gdzie wymieniana była jako wchodząca w skład parafii Rynarzewo. Biskup Łaski w swoim dziele podaje, że we wsi nie było wówczas łanów dziedzicznych, lecz pola zwane „morgami”, z których płacono „snopowe” proboszczom rynarzewskim. Były też łany kmiece, od których płacono po 8 groszy dziesięciny. W dawnych wiekach Pszczółczyn był podzielony na „wielki” i „mały” – zwany też Pszczołczynko, który w XVI w. „leżał pustkami”. Już na pocz. XVII w. istniał tu folwark, czyli zapewne i dwór, należący do Andrzeja Czarnkowskiego, który sprzedał go wyderkafem Zygmuntowi Grudzińskiemu za 15 tys. ówczesnych złotych. (Wyderkaf – sprzedaż „niedokonana”, z prawem odkupu). W poł. XVII w. wieś należała do Konstantyna i Jana Leopolda z Bnina Opaleńskich, którzy sprzedali ją Krzysztofowi Gembickiemu, krajczemu koronnemu. Gembiccy byli właścicielami Łabiszyna wraz z zamkiem i wieloma okolicznymi dobrami. Pozostawały one w ich rękach prawie do końca XVIII w., kiedy to właścicielami tych ziem zostali Skórzewscy. Pszczółczyn wraz z innymi włościami nabył ok. 1765 r. gen. Andrzej Skórzewski, ożeniony z Marianną z Ciecierskich. Skądinąd to właśnie za pieniądze żony udało mu się odkupić dobra Gembickich, rozdrobnione na przestrzeni lat pośród prawie kilkudziesięciu spadkobierców. W poł. XIX w. wzniesiono tu dla zarządców majątku niewielki dwór. W tamtym czasie zarządcą P. był niejaki Sydow – zdrajca, który w czasie tzw. „Wiosny Ludów”, w 1848 r. doniósł Prusakom o oddziale idącym z Pszczółczyna na pomoc powstańcom.
Ok. 1885 r. wieś wraz z „domem leśnym” liczyła 12 domów, zamieszkałych przez 162 osoby (w tym 126 katolików i 36 ewangelików). Do folwarku należało 379,8 ha, w tym 240,97 ha ziem uprawnych, 121,36 ha łąk i pastwisk, 7,18 ha lasów, 9,96 ha nieużytków i 0,33 ha wód. W tamtym okresie właścicielem łabiszyńskich dóbr był Leon Skórzewski herbu Drogosław. Po śmierci Leona, podobnie jak inne majątki Ordynacji Łabiszyn, P. stał się własnością Witolda Skórzewskiego, ożenionego z pochodzącą z Litwy księżniczką Marią Radziwiłł h. Trąby. W 1909 r. kierowany przez dzierżawców Pszczółczyn liczył 309 ha, a do podatku wykazywano 2050 marek czystego dochodu gruntowego. Po wyzwoleniu Polski, w skład majątku włączono spore obszary leśne, tak że w 1926 r. miał on łącznie 1000 ha. Na obszar ten składało się 278,36 ha ziem uprawnych, 438,41 ha lasów, 215 ha łąk i pastwisk i 63,85 ha wód. Czysty dochód gruntowy oszacowano na 1434 talary. Jego właścicielem był już wtedy Zygmunt Skórzewski (po matce Marii), a dzierżawcą Walerian Kentzer i 115 innych drobnych dzierżawców. W 1930 r. wieś liczyła 108 mieszkańców; do Skórzewskich należała aż do wybuchu 2. wojny światowej. Po wojnie ziemie majątku zostały rozparcelowane, a Pszczółczyn stał się typową wsią rolniczą. Dwór przeznaczony został na mieszkania.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Jest to parterowy budynek wzniesiony na planie prostokąta, nakryty naczółkowym dachem mieszczącym użytkowe poddasze, które doświetlają z obu stron niskie powieki okienne. Wybudowany na planie prostokąta, fasadą skierowany na zachód.

Park

Pozostałości parku z 2. poł. XIX w. o pow. ok. 1,2 ha

Inne

Zabudowania gospodarcze
Śluza „Dębinek Południe” na Kanale Górnonoteckim.
Rezerwat „Ostrów Pszczółczyński” o powierzchni 16.80 ha. Ochroną objęto tu lasy liściaste o charakterze łęgu i grądu na dawnej wyspie. Dominuje bagienne runo, wśród którego występuje chroniony i bardzo rzadki na niżu czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum). W rezerwacie obowiązuje całkowita ochrona łowna.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011