Oporówek

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Oporówek to niewielka wieś leżąca na Równinie Inowrocławskiej, w odległości 7 km na północ od Inowrocławia i ok. 2 km na wschód od Jaksic. Jej dawna nazwa to Oporówko albo Oporówka. Miejscowość znana była już w XIV w.; mylono ją z Oporówkiem koło Łabiszyna. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1583 r., kiedy to Maciej Rożyński - syn Jana, posiadał w Oporówku 3 łany i 4 zagrodników. Na przestrzeni kolejnych stuleci była ona własnością szlachecką. Pod koniec XVII w. dziedzicem O. był Andrzej Domaradzki. Następnie poprzez małżeństwo z Zofią Domaradzką właścicielem został Franciszek Żukiński - sędzia kowalewski, który posiadał też dobra Mierzwin. Franciszek i Zofia mieli kilkoro dzieci, które urodziły się we dworze w Mierzwinie, a chrzczone były w Tucznie. Niestety nie wiadomo, czy oprócz Żukińskich Oporówek należał także do kolejnych dziedziców Mierzwina. W 1885 r. było to dominium leżące w powiecie inowrocławskim, liczące 249,47 ha, w tym 229,85 ha ziem uprawnych, 13,6 ha łąk i pastwisk, 3,83 ha nieużytków i 2,18 ha wód. Wieś należała do klucza dóbr w Balinie, własności Bronisława Jana Chryzostoma Tomasza Saturnina Gąsiorowskiego herbu Ślepowron (ur. 27 listopada 1830 r., zm. 15 sierpnia 1902 r.). Ten urodził się i uczył początkowo w Poznaniu, następnie do 1848 r. w gimnazjum francuskim w Berlinie. W marcu tegoż roku został umieszczony pod opieką Ignacego i Konstancji Eulalii Kisielnickich z Kisielnicy herbu Topór. Trzymał do chrztu ich córkę Helenę Joannę (ur. 29 maja 1853 r. w Paryżu, zmarłą po 2. w. św. w Nicei), którą później adoptował. Z Eulalią (z d. de Vanin) podobno ożenił się w 1858 r., jednakże Ignacy zmarł faktycznie dopiero 23 sierpnia 1861 r. Eulalia była córką Jana Baptysty de Vanin i Józefy hr. Kisielnickiej, urodziła się w maju 1823 r. w Warszawie, a zmarła 27 września 1907 r. w willi Arson w Nicei. Gąsiorowscy mieszkali początkowo w Paryżu, skąd przeprowadzili się właśnie do Nicei. Podczas pobytu za granicą, ich wszystkie polskie majątki pozostawały pod zarządem dzierżawców. Oprócz zabudowań folwarku, w Oporówku znajdowały się 4 domy, zamieszkałe przez 57 osób wyznania katolickiego. Podobnie jak pozostałe majątki, po śmierci Bronisława w 1902 r., Oporówek stał się oficjalnie własnością Heleny Gąsiorowskiej. Oprócz licznych folwarków na Kujawach była ona właścicielką majętności w Bytyniu. Pod koniec XIX w. ofiarowała 2 miliony marek na szpital ortopedyczny, wybudowany w Poznaniu. Klinika ta pod zarządem dr. Ireneusza Wierzejewskiego wykształciła wielu znanych ortopedów, m.in. prof. Wiktora Degę.
W 1909 r. Oporówek liczył 250 ha obszaru, a do urzędu skarbowego wykazywano 5252 marek czystego dochodu gruntowego. Jego dzierżawcą od co najmniej 1890 r. był Maksymilian Kohnert z Czystego (zm. w Berlinie w 1934 r.), ożeniony z Elfriedą Johanną Hinsch. Po wyzwoleniu Polski dzierżawcą został Stanisław Hałas. W 1926 r. pod jego zarządem dobra liczyły 240 ha, w tym 215 ha ziem uprawnych, 20 ha nieużytków i 5 ha wód. Czysty dochód gruntowy wynosił 1751 talarów. W latach 30. XX w. majątek wraz z Balinem nabył Zygmunt Niegolewski herbu Grzymała, w którego posiadaniu znajdował się do wybuchu 2. wojny światowej. W latach 1939-1945 wieś nosiła nazwę Wehrheim. Po wojnie dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Rozebrano budynki gospodarcze, a dwór przeznaczony został na mieszkania. Zamieszkali w nim osadnicy spod Opoczna. W latach 50. XX w. od dziurawego komina zapalił się trzcinowy dach dworu. Ludzie próbowali go gasić, nosząc wodę we wiadrach z pobliskiego stawu, jednak ogień rozprzestrzenił się bardzo szybko, pochłaniając cały budynek. Jego pozostałości zostały później rozebrane, ale w ziemi pozostały fundamenty, których ślad ciągle odznacza się na założonym tutaj trawniku.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Analiza przestrzenna i opis na podst. map Geoportalu i serwisu Mapster:
11772295 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3175_Jakschitz_1940_UMK_orig.jpg
5386 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3175_Jakschitz_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dworek był budynkiem parterowym, nakrytym dwuspadowym dachem. Zbudowany był z pecy, na kamiennej podmurówce. Fasadą zwrócony był na zachód i od tamtej strony posiadał wejście ujęte kolumienkami, podtrzymującymi niewielki trójkątny fronton. Z kolei od wschodu przylegała do niego niewielka, parterowa przybudówka.
Relikty dawnego zespołu dworskiego są obecnie słabo widoczne. Staw znajdujący się w północnej części folwarku zasypano, wszystkie zabudowania gospodarcze stojące wokół dawnego podwórza zostały rozebrane.

Park

Niewielki park przylegał do dworu od strony wschodniej. Po 2. w. światowej drzewa wycięto, a teren parku zamieniono na pola uprawne. Zachowało się tu wgłębienie po dawnym stawie.

Inne

Czworaki z k. XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011