Krzekotowo

Stan obecny

1. Mieszkania, własność J.S.T.
2. Własność prywatna.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w., dwór z pocz. XX w.
Krzekotowo jest to stara wieś, leżąca 7 km na zachód od centrum Pakości. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z pocz. XVI w., gdy należała do parafii w Słaboszewie. Na przestrzeni stuleci nazwa wsi nie ulegała większym zmianom: w XIX w. znajdujemy ją jako Krzekatowo, lub Komfelde (niem.). Przedmiotem opisu jest przede wszystkim dwór będący siedzibą majątku, który istniał we wsi od wielu stuleci. Jednak gdy na pocz. XX w. w Krzekotowie powstały gospodarstwa o pow. powyżej 100 ha, ich właściciele stali się również posiadaczami ziemskimi, a domy z definicji – dworami.
Pierwszym znanym właścicielem K. był Tomko de Krzekotowo, który w 1444 r. miał termin z Janem de Chorzewo. Kilkanaście lat później ożenił się z Katarzyną, z którą miał syna Jana i córkę Annę. Z okazji zamążpójścia Anny za Bronisława de Smolsko, Jan w posagu wyderkował jej ze swoich dóbr 6 łanów osiadłych w Krzekotowie. Tenże Bronisław (Bronisz?) Smolski, został później podstolim inowrocławskim. Krzekotowscy prowadzili w tamtym czasie liczne interesy z okolicznymi rodami: Smoguleckimi, Palędzkimi i Kołudzkimi. Przedmiotami tychże transakcji były m.in. dobra w Kołudzie Wielkiej i Krzekotowie. W 1506 r. liczne rezygnacje, wyderkafy i oprawy zakończyła sprzedaż wsi przez Stanisława K., Janowi Krzekotowskiemu za 330 zł. węgierskich. Ród Krzekotowskich wygasł do początku XVII w. W 1613 r. we wsi znajdujemy Jana Głębockiego, skarbnikowicza brzeskiego, który sprzedał K. swojej żonie, Barbarze Pstrokońskiej, za 5 tys. złp. Następnie, jeszcze w 1. poł. XVII w. dobra przeszły w ręce rodziny Marcina Rudnickiego, a nast. syna jego i Kiełczewskiej – Adama. Tenże Adam ożenił się z Marianną Pogorzelską, a w 1692 r. sprzedał wieś za 16 tys. złp Janowi Bogusławowi Rucińskiemu. Bogusław był synem Andrzeja - kasztelana gostyńskiego i Zofii Słonieskiej (Słońskiej?). Później w Krzekotowie siedzieli jeszcze Sławoszewscy i Wolscy. W 2. poł. XVIII w. Stanisław Wolski scedował prawo do wsi Stanisławowi z Komorza Kurczewskiemu i Mariannie z Rudnickich, małżonkom. Po III rozbiorze Polski wieś przeszła w ręce niemieckie. Ok. 1885 r. K. stanowiło dominium o pow. 2277 mórg i gminę w powiecie mogilnickim. Do domeny należał folwark Krzekatówko. Całość liczyła 15 domów z 252 mieszkańcami, w tym 191 katolików i 61 ewangelików; 108 analfabetów. Majątek był w wysokiej kulturze rolnej i otrzymał miano „dóbr rycerskich” – Rittergut. Pod koniec XIX w. we wsi istniał już pałac, wybudowany zapewne dla Chrzanowskich herbu Nowina. Już w 1892 r. zachodnią część wsi (gminną) nabyła Komisja Kolonizacyjna, która podzieliła ją na mniejsze gospodarstwa. Potwierdza to mapa z 1893 r., gdzie widać gospodarstwa utworzone wokół dużego, centralnie umieszczonego stawu. W majątku głównym, czyli części „dominalnej” – wschodniej, gospodarował Kazimierz Chrzanowski, ożeniony z Jadwigą Wyszyńską. W 1907 r. Jadwiga umarła, co spowodowało załamanie dziedzica i jego rozstanie z Krzekotowem. W 1908 r. sprzedał majątek Komisji K., która rozparcelowała grunta i na powstałych w ten sposób gospodarstwach osadziła kolonistów niemieckich. Sam dwór (pałac) stał się wówczas zwykłym domem mieszkalnym. Prusacy całkowicie zmienili układ przestrzenny tej części wsi. Wyburzono zabudowania gospodarcze oraz znaczną część parkanu otaczającego pałac, zlikwidowano także niektóre wewnętrzne drogi folwarku. W 1930 r. wieś liczyła 355 mieszkańców. Była tu karczma należąca do I. Owczarka, a do największych gospodarzy należeli K. Mietz (110 ha) i E. Binder, do którego należał także tartak. Swoje domy i gospodarstwa mieli oni naprzeciwko siebie – po dwóch stronach wspomnianego wcześniej stawu, znajdującego się w centrum wsi. Z rodziny Mietzów pochodził Willy - przewodniczący placówki powiatowej Stowarzyszenia Rolników Kraju Warty - Landesbauernschaft Wartheland, mieszczącej się w Mogilnie. Po 2. wojnie św. ziemie Mietzów przejął i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Dawne domy poniemieckie przeszły w ręce rolników polskich. W starym dworze we wschodniej części wsi, po wojnie przez jakiś czas mieściła się szkoła podstawowa. Po likwidacji szkoły budynek zaadoptowano na mieszkania komunalne.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Analizy przestrzenne i opisy na podst. map Geoportalu i serwisu Mapster:
5412 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3273_Kaisersfelde_1940.jpg
11772309 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3273_Kaisersfelde_1944_UMK_orig.jpg
13452 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P37-S26-H_PAKOSC_1934.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie zbliżonym do kwadratu, podpiwniczony, piętrowy i nakryty dwuspadowym dachem. Zapewne posiadał jeszcze zachodnie skrzydło, wyburzone w nieznanym nam okresie. Niestety czas zatarł ślady po tej części budowli. W okresie świetności budynku, wejście znajdowało się pośrodku i zwieńczone było niewielkim trójkątnym frontonem na wys. piętra. Elewacje posiadają skromne cechy stylowe.
Dawny dwór K. Mietza - po płd. stronie stawu - to budynek murowany z cegły, na kamiennej podmurówce, podpiwniczony, parterowy i nakryty dwuspadowym dachem krytym dachówką. Elewacja północna jest bardziej reprezentacyjna, sześcioosiowa, z nieznacznym ryzalitem i wystawką zwieńczoną trójkątnie. Od południa znajduje się podwórze gospodarcze z zabudową z XIX i pocz. XX w.
Dawny dwór E. Bindera na skutek remontów utracił swoje cechy stylowe, a obecni właściciele w 2014 r. wymienili pokrycie dachu budynku. W otoczeniu obu w.w. obiektów brak jest pozostałości parków dworskich.

Park

Pozostałości parku o pow. 0,3 ha, dawniej ok. 1,5 ha. W otoczeniu dworu nadal rosną nieliczne stare drzewa, a w obniżeniu terenu zachował się staw. Od strony drogi znajduje się murowane ogrodzenie, z reliktami dawnej bramy wjazdowej. Niegdyś park znajdował się także po drugiej stronie drogi biegnącej z płn. na południe. W jego płd.- wschodnim narożniku znajdował się drugi, znacznie większy staw.

Inne

Zabytkowa zabudowa wsi z XIX i pocz. XX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011