Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Mamlicz
Dwna karczma 2010, zdjęcie Marek Kujawa
Miniatura MamliczMiniatura Mamlicz

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Mamlicz
Zdjęcie Marek Kujawa

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Mamlicz

Mamlitz

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:żniński
Gmina:Barcin
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Mamlicz to stara i rozległa wieś, leżąca około 4 km na płn.-wschód od Barcina. Jej początki sięgają 1362 r. W XVI w. należała ona do hrabiów łabiszyńskich. Pod koniec XVII w. wśród dziedziców Mamlicza i okolicznych wsi wymienia się Mariannę Rudnicką i Wojciecha Chrząstowskiego, Stanisława Lniskiego i Krystynę Pruszczewiczówną. Dawne nazwy wsi to m.in. Mamlicze i Mamlice. W 1. poł. XVIII w. właścicielem tych dóbr był Maciej Stanisławski, burgrabia grodu Bydgoszczy, zaś po nim brat Jan. Posesorem połowy majątku był Stanisław Maychrowicz, żonaty z Marianną Skaławską. Ich dziećmi byli: Anastazy Antoni Zygmunt, Felicjan Kajetan oraz Katarzyna Zuzanna Ludwika, urodzeni we dworze w Mamliczu. W XVIII w. folwark należał do klucza dóbr Łabiszyn, a od 1764 r. do rodu Skórzewskich. Majątkiem (i dworem) w tamtym czasie zarządzali Mierosławscy herbu Leszczyc. Około 1775 r. właścicielem dóbr był Antoni Mierosławski, ożeniony z Marianną z Radońskich. Ta zmarła 7 dni po porodzie syna Józefa Aleksego, mając 30 lat i pochowana została u łabiszyńskich franciszkanów. Później jeszcze siedzieli tu Goździccy, a w 1786 r. Kazimierz Dworzański cedował prawo do wsi Józefowi Anastazemu Łochockiemu – staroście powidzkiemu, rotmistrzowi kawalerii narodowej. W 1863 r. właścicielem dóbr został Władysław Dąmbski, który pracował u Arnolda Skórzewskiego jako oficjalista, następnie odkupił posiadłość i stał się jej samodzielnym właścicielem. We wsi w tym czasie mieszkał tajny komisarz cywilny, Heliodor Golcz, który po wybuchu powstania styczniowego zajął się zbiórką pieniędzy na zakup broni dla powstańców. Werbował też ochotników i przerzucał ich przez granicę pomiędzy zaborami. Z kolei Dąmbski udzielił schronienia pułkownikowi Kazimierzowi Mielęckiemu, właścicielowi Karny w Wielkopolsce (pow. wolsztyński), jednemu z dowódców powstania styczniowego. Ten, ciężko ranny w bitwie z Rosjanami - przywieziony został do Mamlicza i leczony był w tutejszym szpitalu powstańczym. Założycielem szpitala był dr Teodor Matecki, szwagier Karola Libelta. W organizowaniu takich szpitali pomagali mu wielcy ziemianie z tego okresu: Mielżyński z Iwna, Melania Skórzewska z Lubostronia oraz Emilia Szczaniecka. Niestety Mielżyński w czasie konnej przejażdżki uległ wypadkowi i 8 lipca 1863 r. zmarł w mamlickim szpitalu. Na uroczysty pogrzeb w Łabiszynie przybyło 10 tys. mieszkańców, co wywołało zaniepokojenie władz pruskich. Pogrzeb odbył się w milczeniu, ponieważ władze zakazały wygłaszania jakichkolwiek mów.
Po 1863 r. w majątku Mamlicz hodowano bydło i konie, a na polach uprawiano zboża. Początkowo gospodarstwo było dochodowe, jednak później Dąmbski doprowadził je do upadku. Około 1880 r. we wsi znajdowało się 12 domów, zamieszkałych przez 123 osoby, w tym 96 katolików i 27 ewangelików (50 analfabetów). Do Mamlicza należały też tzw. „Olędry”, gdzie było 14 domów ze 114 mieszkańcami, w tym 1 katolik; 9 analfabetów. Do dominium o areale 4400 mórg należał dom leśnika oraz folwarki: Gulczewo (Golczewo), Czarne Błota i Cielupki (Czelupki). Na terenie dominalnym znajdowało się 19 domów zamieszkałych przez 376 osób, z których większość była katolikami; było tu tylko 4 ewangelików. W całej tej liczbie było 106 analfabetów. W 1888 r. rozebrany został mur otaczający zespół dworski, a ziemie częściowo rozdzielono pomiędzy chłopów. Dopiero w późniejszych latach, pod zarządem Trzebińskich z Będzitowa, majątek rozwinął się i stał się ponownie dochodowym. W 1909 r. miał 383 ha obszaru, a do wyliczenia podatku gruntowego wykazywano 3474 marki czystego dochodu.
W 1926 r. właścicielem majątku był Marceli Trzebiński. Obszar całkowity liczył 380,94 ha, w tym 370 ha ziem uprawnych, a czysty dochód gruntowy wynosił 1160 talarów. Ostatnim przedwojennym zarządcą majątku był Polak nazwiskiem Brzykcy. Do dzisiaj żyją jego potomkowie, którzy są właścicielami budynku dworu.
W 1930 r. wieś liczyła ponad 1000 mieszkańców. Był tu kowal J. Pinkowski, młyn T. Kubiaka, rzeźnik B. Omiński, szewc W. Marciniak, dwa zajazdy: W. Kluczyńskiej i J. Żywiołowskiego oraz aż pięć wiatraków których właścicielami byli: F. Dereziński, J. Domińczak, M. Kachel, T. Kubiak i B. Łaniecki. W czasie 2. wojny światowej nazwą Mamlicza było Mühldorf, a od 1943 r. - Brinkmühlen. Po wojnie dawne dobra rozparcelowano pomiędzy rolników. Dawny dwór stał się domem prywatnym i został w znacznym stopniu przebudowany. Po likwidacji folwarku przez jego środek poprowadzono nową drogę do Barcina, przy której obecnie swoją siedzibę ma firma Kapral-Car, zajmująca się skupem aut i sprzedażą części zamiennych. Firma wspiera lokalne przedsięwzięcia turystyczne, promując zarazem region i Pałuki.
Na północnym krańcu wsi znajdował się folwark Gulczewo, który na mapach znajdujemy jako Mamlitz Gut. Właścicielem 53-hektarowego gospodarstwa i niewielkiego dworku był w 1930 r. Maks Meister. Po 2 wojnie św., folwark ten został administracyjnie odłączony od Mamlicza, tworząc oddzielną miejscowość. Gospodarstwo ze wzgl. na niewielki areał przeszło w ręce prywatne.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Inf. o płk. Mielęckim pochodzą ze strony: http://www.jazdon.pl/mielecki/
Analiza przestrzenna i opis na podst. map Geoportalu i serwisu Mapster:
16986 @ Karte des Deutschen Reiches 1:100 000 - Generalstabskarte /1870 - 1944/
- plik mapy: KDR100_253_Hohensalza_ca1893_DRMC5820253.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Budynek parterowy, nakryty dwuspadowym dachem, fasadą skierowany na wschód.
Niegdyś w obręb administracyjny Mamlicza wchodziło pobliskie Gulczewo, gdzie zachowały się relikty folwarku i niewielki parterowy dworek, fasadą zwrócony na wschód.

Park

W otoczeniu zabudowań głównego majątku istniały niegdyś ogrody, płynnie przechodzące w mieszany las. Na płn. od dworu znajdował się piękny staw otoczony wierzbami. Widoczny jest on na zamieszczonej mapce z końca XIX w. Niestety całość drzewostanu została wykarczowana i zamieniona na pola uprawne. Założenie jest ładnie położone na zróżnicowanym i częściowo zalesionym terenie.
W pobliskim Gulczewie obok dworu istniał niewielki park (ogród) do którego należał staw znajdujący się w niewielkiej odległości na zachód od budynku. Obecnie tereny te stanowią pola uprawne. Ciekawostką jest też całkowicie zapomniana, brukowana droga z Gulczewa, prowadząca „na skróty” do dawnego majątku Będzitowo.

Inne

Zabytkowe domy XIX / XX w.
Szkoła z pocz. XX w.
Zajazd, k. XIX w., stojący na rozstaju dróg.
Cmentarz ewangelicki znajdujący się na wschód od wsi – na zalesionym wzgórzu pośród pól, przy drodze do Jordanowa.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.