Łabiszyn

Stan obecny

Własność prywatna. "Dublex" Grzegorz Dubel
Łabiszyn, ul. Bydgoska 1

Historia

Dwór z 1 poł. XIX w.
Pierwszy dwór powstał w tym miejscu pod koniec XVIII w., po rozebraniu (lub w trakcie rozbiórki) zamku w rozwidleniu Noteci. (Potwierdza to plan Łabiszyna z 1911 r.). Prawdopodobnie w latach 1825-1830 na skutek przebudowy uzyskał obecną formę. Datowanie to potwierdzają także gotyckie piwnice budynku o metrowej grubości sklepieniach. Należy w tym miejscu nadmienić, że nigdy nie zostały przeprowadzone żadne badania archeologiczne opisywanego obiektu (stan w marcu 2013 r.), również relikty zamku do dzisiaj pozostają nie przebadane. Architektem budowy tego dworu prawdopodobnie był Stanisław Zawadzki. W założeniu miał on przypominać miniaturę lubostrońskiej budowli. W tamtym czasie istniał już też duży budynek dworski Skórzewskich w pobliskim Oporowie (istniejący do dzisiaj). Po generale Franciszku Skórzewskim, który skupił okoliczne dobra, właścicielami Łabiszyna zostali Fryderyk i jego żona Marianna, a następnie majątek przejął ich starszy syn, Heliodor. Był on adiutantem księcia Józefa Poniatowskiego, a później szambelanem dworu pruskiego. Jemu przypadała zgodnie z prawem sukcesyjnym majętność łabiszyńska. Dokonał jednak zamiany z bratem Arnoldem i został dziedzicem próchnowskim, a od hrabiego Jaraczewskiego w spadku otrzymał klucz zaniemyślski. Arnoldowi więc przypadły dobra łabiszyńskie oraz raszkowskie i Turzyn, które w 1842 r. wniosła w posagu żona Melania ze Skórzewskich. Hrabia Arnold Skórzewski był jednym z organizatorów powstania w 1848 r., członkiem Towarzystwa Sztuk Pięknych w Poznaniu. Przyczynił się do powiększenia galerii malarstwa polskiego i obcego w Lubostroniu. W 1851 r. nabył "Kościół wśród śnieżnej okolicy" malowany przez Kleina. Kilkakrotnie posłował do sejmu pruskiego. Zmarł 19 czerwca 1862 r. Pochowany został w łabiszyńskim kościele. Jego żona Melania była oddana sprawie narodowej. Przygarnęła siostrę po poległym w powstaniu styczniowym, Bolesławę Białkowską, która została rezydentką pałacu. Prawdopodobnie to do niej należał dwór w Łabiszynie w latach 1863-1885. W pewnym okresie mieszkały tu także siostry z zakonu dominikanek, które sprowadziła hrabina..Melania zmarła 18 grudnia 1885 r. w wieku 64 lat, w Lubostroniu. Chorowała na astmę. Była powszechnie szanowana i ceniona przez mieszkańców Łabiszyna bez względu na ich przekonania religijne.
Jednym z dzieci Arnolda i Melanii był Leon, garbaty, o nienaturalnych proporcjach budowy ciała, lecz za to nieprzeciętnie inteligentny. Leon wg oficjalnych źródeł zmarł bezpotomnie, jednak mamy podstawy aby przypuszczać, że mógł mieć dzieci z nieprawego łoża. Legenda głosi, że opisywany dwór Leon kazał wybudować dla wspomnianej wcześniej Białkowskiej. Przed śmiercią zastanawiał się komu przekazać majątek. Początkowo wybór padł na bratanka Arnolda, najstarszego syna Kazimierza. Rozczarował on jednak Leona. Po przyjeździe do Lubostronia awanturował się ze służbą, był wobec nich złośliwy, a nawet próbował rezydentów wyrzucić z pałacu. Takie poczynania połączone z rozrzutnością finansową, skłonnością do hazardu i lekkomyślnością nie spodobały się Leonowi, który postanowił dobra łabiszyńskie przekazać dalekiemu krewnemu - Witoldowi Skórzewskiemu z majątku Czerniejewo. Ród Skórzewskich pozostawał właścicielami tych ziem do 1939 r. Po wojnie wszystkie ich dobra przejął Skarb Państwa Polskiego. W byłym dworku początkowo utworzono internat dla łabiszyńskiej szkoły zawodowej. Później w budynku mieściły się warsztaty szkolne oraz mieszkania nauczycieli. Po likwidacji szkoły obiekt przejęły ówczesne władze. Na pocz. lat 90-tych zaniedbany dwór kupili obecni właściciele i odrestaurowali go. Kilka lat temu budynek "otrzymał" nową elewację z detalem wykonanym przez P. Andrzeja Lewandowskiego.

Opracowanie na podst. dostępnych źródeł, m.in. "Materiałów do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i okolic", "Skórzewscy właściciele dóbr łabiszyńskich" R. Nowickiego oraz badań terenowych i relacji respondentów: p. Grzegorza Dubela, Wacława Ziółkowskiego i p. Lewandowskiego.
Prawa do tekstu zastrzeżone! (M.K.)

Opis

Dwór klasycystyczny. Zaprojektowany przez Stanisława Zawadzkiego, budowany był jako pomniejszona replika lubostrońskiego pałacu, na planie zbliżonym do kwadratu., piętrowy, z czterokolumnowym portykiem małego porządku, nad którym znajdował się okazały trójkątny fronton. Niestety w latach powojennych portyk usunięto, a w jego miejscu zbudowano werandę. Zwężono również schody wejściowe do dworu. Od strony wsch. dobudowano oficynę, która obecnie stanowi część mieszkania. Poza tym wewnątrz zachowany jest oryginalny układ pomieszczeń, a także oryginalna 200-letnia stolarka drzwiowa i schody. Gotyckie piwnice ze sklepieniami kolebkowymi, być może pochodzące z wcześniejszego budynku. Zachowane są tu relikty podziemnego przejścia łączącego obiekt z kościołem, zasypanego na wysokości drogi nr. 254.

Park

Park angielski opadający w stronę Noteci. Na skutek niekontrolowanego wyrębu obecnie są to nieliczne okazy starodrzewu.

Inne

Czworaki wzdłuż szosy bydgoskiej, obecnie budynki mieszkalne
Budynek administracyjny, dawne wójtostwo z XIX w., przy szosie bydgoskiej
Gorzelnia z XIX w.
Budynek mieszkalny zarządcy lasów, "dworek" na wyspie, wraz z oficyną - siedziba Ł.D.K. oraz biblioteki
Średniowieczne piwnice, pozostałości gotyckiego zamku.
Kościół mur. z XIV w., przebud. w XVII w.
Zespół klasztorny Reformatów z XVIII w.
Domy mieszkalne XVIII i XIX w.
Młyn z 1796 r.
Spichlerz zbożowy z XVIII w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011