Górki Zagajne

Stan obecny

Teren prywatny lub pod zarządem J.S.T

Historia

Dwór z XIX w.
Górki Zagajne to stara i malowniczo położona wieś, leżąca 1 km na zachód od Górek Dąbskich. Znane były już w XIII w. Przebiegał tędy średniowieczny szlak handlowy, łączący Kcynię ze Żninem. Początkowo należała do możnego rodu Górków, który był w posiadaniu licznych dóbr ziemskich w Wielkopolsce do XVIII w. W 2. poł. XIX w. wieś stanowiła dominium w powiecie szubińskim o areale 2460 mórg, do którego należała osada Zielony Gaj i tzw. „Chłopski Dwór” (Bauerhof). Właścicielem w tym czasie był Konstanty Sulerzyski. Dominium posiadało 16 domów z 231 mieszkańcami, z których wszyscy byli katolikami. W liczbie tej znajdowało się 115 analfabetów. Do stacji pocztowej w Retkowie było stąd 3 kilometry, a kolej żelazna znajdowała się dopiero w Nakle, oddalonym o 36 kilometrów. W 1901 r. Sulerzyscy sprzedali majątek Komisji Kolonizacyjnej. Po parcelacji: na początku XX w., od 1907 do 1919 r. i później, w okresie II wojny światowej, wieś nosiła nazwę Gurkingen. W wyniku parcelacji utworzono tu 52 mniejsze gospodarstwa, a na czele wsi stanął tzw. „Ortsvorsteiner” Koppman, który siedział tu do końca I wojny światowej. Po wojnie dwór z resztówką należał do E. Steuksa, tzw. „męża zaufania” w powiecie szubińskim (zapewne aż do 1939 r.). Po 1945 r. Górki Zagajne stały się typową wsią chłopską. Dwór z czasem rozebrano, zmieniły się granice podwórza gospodarczego, zaś budynki: obory, stajnie i chlewnie znalazły się w obrębie nowo wyznaczonych, prywatnych działek.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Na chwilę obecną nie posiadamy zdjęć ani iopisu nieistniejącego dworu. Na podst. wyglądu dawnej rządcówki możemy przypuszczać, że był to budynek późnoklasycystyczny, poprzedzony analogicznym portykiem kolumnowym.

Park

Dawne ogrody nie istnieją, staw zasypano, a z zabytkowych drzew „pamiętających” dwór pozostał jedynie 150-letni dąb szypułkowy. Na terenie wsi rośnie sporo młodszych drzew, nasadzonych w okresie po II wojnie światowej.

Inne

We wsi znajduje się liczna zabytkowa zabudowa z XIX i początku XX w., w tym figura św. Rocha.
Dawna rządcówka, obecnie budynek mieszkalny. Posiada nietypową architekturę, wejście poprzedzone jest trójkolumnowym portykiem i niewielkim tarasem ujętym tralkową balustradą. W pobliżu znajduje się dawna studnia dworska z zabytkową pompą. Zachowała się też kuta ozdobna brama wjazdowa na teren majątku, z pylonami w kształcie baszt z krenelażem.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011