Racice

Stan obecny

Mieszkania prywatne.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Racice to rozległa i malownicza wieś położona po zachodniej stronie Jeziora Gopło, w odległości 8 km na południe od Kruszwicy. W dawnych wiekach tędy przebiegał szlak bursztynowy, prowadzący do przeprawy pomiędzy jeziorami w Kruszwicy. Pod koniec XV w. wieś stała się gniazdem rodowym Raczyckich. W 1489 r. została wymieniona przez „Herbarz” J. Kapicy Milewskiego. Znany był wówczas Adam Raczycki z Kujaw, wzmiankowany w aktach ziemskich suraskich. Później wieś miała wielu właścicieli, a na pocz. XVIII w. należała do Stanisława Markowskiego herbu Szeliga i Róży (Rozalii?) z Potockich, następnie ich syna Bonawentury - pisarza ziemskiego w Inowrocławiu, ożenionego z Teodorą z Wolskich. Z tego związku pochodziły dzieci: Tadeusz, Edward, Anastazy, Teofila zamężna z Franciszkiem Sławoszewskim herbu Godziemba, Hiacynt Jacenty ożeniony z Anną Radońską, Zenon ożeniony z Klarą Borucką, Roch ożeniony z Karoliną Gąsiorowską i Marianna. Po Markowskich wieś przeszła w ręce niemieckie i w XIX w. stanowiła dobra rycerskie (Rittergut). W pewnym okresie należała także do Zawadzkich. W 2. połowie XIX w. majątek z rąk spółki niemieckiej wykupił Władysław Ossowski. W tym czasie wieś wraz z Baranowem stanowiła dominium, oprócz tego do majątku należało Cykowo. Łączny areał tych dóbr około 1880 r. liczył 559,24 ha, w tym 350,28 ha ziem uprawnych, 158,3 ha łąk i pastwisk, 10,41 ha nieużytków i 40,25 ha wód. Czysty dochód gruntowy podawany do oszacowania podatku, wynosił 8774 marki. Folwark specjalizował się w produkcji nabiału, uprawie buraków cukrowych oraz hodowli i tuczu bydła holenderskiego. Do majątku należała także cegielnia. We wsi znajdowało się 8 domów, w których mieszkało 141 osób. Z kolei do całego dominium należało 14 domów, zamieszkałych przez 189 osób, w całości wyznania katolickiego. W 1867 r. Racice wraz z Baranowem nabył od Serafina Ulatowskiego asesor dr. Zygmunt Wilkoński. Było to wówczas jedno z najpiękniejszych założeń dworskich na Kujawach. W zamian Wilkoński oddał m.in. Niemojewo pod Inowrocławiem. Pięć lat później Wilkoński zamienił Racice na nieruchomość w Poznaniu, w której mieścił się hotel „Pod Czarnym Orłem” należący do nieznanego nam z nazwiska Niemca. Od innego Niemca nabył dobra Rombino (ob. Rąbinek), a także Płonkowo. Był sędzią i doktorem obojga praw, założycielem znanego w całej Polsce uzdrowiska w inowrocławskich Solankach. Zmarł 24 grudnia 1880 r. Na początku XX w. majątek w Racicach prawdopodobnie został rozparcelowany. Resztówka z parkiem i dworem liczyła nie więcej niż 100 ha, gdyż nie została ujęta w Księdze Adresowej Gospodarstw Rolnych Woj. Poznańskiego z 1926 r. Jej właścicielem do 2. wojny światowej był Niemiec nazwiskiem Zübert. W latach 1939-1945 wsi przywrócono wcześniejszą nazwę, która obowiązywała do 1918 r. – Raschleben. Po wojnie dwór został przeznaczony na cele mieszkaniowe. W latach 50. XX w. został w znacznym stopniu przebudowany, do dzisiaj służy jako dom mieszkalny. Jeszcze w latach 70. do wsi przyjeżdżały wycieczki z Niemiec, aby oglądać, co pozostało z dawnego dworu.

Opis

Dwór zachował się do czasów obecnych, lecz w niczym nie przypomina dawnego budynku. Wzniesiony jest na planie prostokąta, w dłuższej osi W-E, fasadą skierowany na południe. W płn.-zach. narożniku posiadał wieżę, która została rozebrana. Na skutek remontów pozbawiony został całkowicie cech stylowych.

Park

Pozostałości parku z 2. poł. XIX w. Jego granice wyznaczają szpalery stosunkowo młodych drzew. Starodrzew został prawdopodobnie wykarczowany w latach powojennych. W północno-zachodniej części dawnego zespołu dworskiego znajduje się spory staw z wyspą pośrodku.

Inne

Zabudowania gospodarcze XIX / XX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011