Wolice

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Wolice to wieś granicząca z zachodnią częścią miasta Barcin. Najwcześniejsza wzmianka o niej pochodzi z 1474 r., kiedy to nazwę zapisano jako Wolna. W 2. poł. XV w. były to dobra dziedziczne Raczkowskich. Byli oni posiadaczami Marcinkowa Górnego, a zapiska z t. roku mówi, że część czynszu z Wolic sprzedali Mikołajowi Janowskiemu, kasztelanowi śremskiemu. Z kolei już w 1476 r. Wolice i Knieja należały do braci Palędzkich, a następnie do Modliszewskich.
Na pocz. XVI w. wieś płaciła dziesięcinę snopową oraz po groszu kolędy z łanu proboszczowi ze Szczepanowa. Wolice, Knieja i kilka wsi z okolic Szubina, a także Lisewa (ob. Kościelnego) należały wówczas do możnego rodu Niemojewskich h. Szeliga. W 1577 r. były w W. 3 łany gruntów, a w 1620 r. 4 półłanki. Plebanem w Szczepanowie był w 1604 r. Jan Bobowski, zaś dziesięcinę z Wolic składał mu dziedzic Aleksander Niemojewski, syn Jakuba. Trzymał on Szubin z przyległościami oraz Lisewo, Rucewo i Mochelek, a cały majątek odziedziczył syn jego - Piotr. Ten w 1642 r. sprzedał wszystko Zygmuntowi Grudzińskiemu herbu Grzymała, wojewodzie kaliskiemu. Tak więc w 2. poł. XVII w. - już po wojnie ze Szwedami - Grudzińscy posiadali także Barcin z zamkiem, Krotoszyn, Wolice, Obudno, Kierzkowo, Młodocin, Pturek, Knieję i Ostrówce. W 1664 r. wojewoda poznański - Andrzej Karol Grudziński - sprzedał całe te dobra marszałkowej Katarzynie z Komorowa Łąckiej. Kilkanaście lat później przeszły one w ręce Jakuba Piotra Gocłowskiego, pisarza grodzkiego poznańskiego, który oprawił na nich posag swej żonie - Elżbiecie Mycielskiej. Z czasem Gocłowski dostał od króla kasztelanię przemęcką i prawdopodobnie wrócił na Mazowsze, Wolice zaś z resztą barcińskich dóbr sprzedał Janowi Szygowskiemu, synowi Wojciecha i Eutalii Bieniewskiej. Na pocz. XVIII w. Szygowski był starostą kruszwickim, a w okolicach Barcina posiadał także Bielawy i Piechcin. Po nim majątek przeszedł w ręce Łochockich. W 1793 r. jako właściciela dóbr podaje się Józefa Łochockiego.
Po III rozbiorze Polski wieś przeszła w ręce niemieckie. W 2. poł. XIX w. właścicielem Wolic był Niemiec o nazwisku Ernst Dudy. Pod jego zarządem w 1873 r. majątek miał 3165 mórg, w tym 1800 m. ziemi ornej i 1080 m. lasów. Za dobre zarządzanie Wolice otrzymały miano „dóbr rycerskich” – Rittergut. Do urzędu skarbowego wykazywano 2886 talarów tzw. "czystego dochodu". Około 1890 r. wraz z folwarkiem Friedrichsrode (ob. Wolice Górne), Wolice miały 781 ha i wykazywały 5064 marki dochodu. We wsi znajdowało się 8 domów ze 167 mieszkańcami (w tym 131 katolików), ponadto fabryka krochmalu i uprawa trzciny o pow. 269 ha. Stacja kolei żelaznej, urząd pocztowy, szkoły i urząd stanu cywilnego znajdowały się w pobliskim Barcinie.
Szkołę we wsi wybudowano po parcelacji majątku, dopiero na pocz. XX w. Resztówka po majątku należała do rybaka Reitera, właściciela wielu okolicznych gospodarstw rybackich. Dlatego też dwór przezwany został „rybakówką”, która to nazwa funkcjonuje do dzisiaj. W 1930 r. wieś leżała w powiecie szubińskim i miała 254 m-ców. Rybołówstwem zajmował się oficjalnie R. Radtke (był to teść Reitera). W latach 1939-1945 wieś nosiła nazwę Leutwein. Reiter był bardzo porządnym człowiekiem i po wojnie postanowił pozostać w Wolicach. Niestety umieszczony został w obozie przejściowym dla Niemców, gdzie prawdopodobnie zabili go Polacy albo Rosjanie. Dwór zachował się do czasów obecnych, lecz jest w złym stanie technicznym.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł w Internecie i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wybudowany w formie typowego dworku wiejskiego, na planie prostokąta w dłuższej osi W-E, fasadą skierowany na południe, o konstrukcji częściowo szachulcowej, parterowy, nakryty dwuspadowym, mansardowym dachem krytym dachówką, z centralnie umieszczoną trójosiową wystawką zwieńczoną trójkątnie. Na elewacjach zachowały się skromne pozostałości detalu architektonicznego.
Układ przestrzenny założenia dworskiego został całkowicie zniekształcony przez współczesną zabudowę.

Park

W okresie swojej świetności założenie posiadało park krajobrazowy o pow. 2,26 ha, rozciągający się pomiędzy podwórzem gospodarczym, a linią kolejową Inowrocław – Wągrowiec, wybudowaną w 1889 r. Wieś od zachodu ograniczona jest Jeziorem Wolickim, przez które przechodziła droga wodna „Wasserstrasse Folusch – Pturek” (obecnie ciąg tzw. „Strugi Foluskiej”). Po upadku portu w Ostrówcach droga ta straciła na znaczeniu, a fragmenty kanałów zamuliły się i zarosły. zielskiem. Park swą ozdobną funkcję przestał zapewne pełnić już w okresie międzywojennym. Jak widać na załączonej mapce, w 1934 r. teren ten zaznaczony jest jako sad. Po wojnie większość drzewostanu bezpowrotnie zniknęła, a na jego miejscu powstały pola uprawne.

Inne

Gospodarstwo Agroturystyczne Agro Wolice.
Cmentarz ewangelicki XIX / XX w., nieczynny

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011