Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Dobieszczyzna
2019, zdjęcie Jacek Koszalik
Miniatura Dobieszczyzna

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek KujawaJacek Koszalik

Dobieszczyzna

Langenfeld, Ost Langenfeld (1943-45)

Województwo:wielkopolskie
Powiat:jarociński
Gmina:Żerków
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Stan własności nieznany (grudzień 2018).
Do 2017 r. - Salezjańska Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza w Dobieszczyźnie.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Wieś Dobieszczyzna powstała dopiero na pocz. XIX w., na skutek połączenia Lubini Wielkiej z utworzoną w 2. poł. XVIII w. osadą olenderską i przysiółkiem Glinki. Wcześniej istniała tu także wieś Lubinia Mała. W celu zapewnienia przejrzystości opisu, podzielimy go na dwie części.
Lubinia Mała.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1415 r. Pierwszymi jej właścicielami byli Nałęczowie Chwalibogowscy, z których wyodrębniła się gałąź Lubieńskich (Lubińskich) h. Nałęcz. Pierwszym Lubieńskim którego znajdujemy w zapiskach jest Marcin, ojciec Anny zamężnej za Andrzeja Chwalibogowskiego i Barbary zamężnej za Mikołaja Drzewieckiego. W pierwszych latach XVI w. Anna skupiła w swoich rękach większą część L.M., pozyskując działy Katarzyny, Anny i Marty Lubieńskich, córek Łukasza Szypłowskiego i in. współwłaścicieli. W 1528 r. sprzedała cz. L.M. dzieciom z pierwszego męża: Tyburcemu i Barbarze Chwalibogowskim. Barbara wyszła za Marcina Biegańskiego, zaś jej synowie w 1550 r. pozywali Tyburcego z synami o wydzielenie w L.M. części po matce. Tyburcy zw. „Burza”, ożeniony był z Anną Wolicką, z tej okazji zwaną „Burzyną”. Mieli oni synów: Piotra, Jana, Krzysztofa i Wojciecha. W 1567 r. Tyburcy występował przeciwko synom Wojciecha Kuklinowskiego, dziedzicom w Słaboszewie. Miał sześć córek: Agnieszkę zam. za Jakuba Tarzeckiego, Annę zam. za Marcina Złotnickiego, Zofię zam. za Margnuskiego, Urszulę zam. za Walentego Rostogę, 2-o v. za Jakuba Bunińskiego, Dorotę zam. za Jana Jerzykowskiego i 2-o v. za Jana Dobrosołowskiego oraz Elżbietę, zam. za Pawła Wolskiego. Dziedzic L.M. miał też sześciu synów: Stanisława zm. w 1579 r., Piotra ożenionego z Dorotą Dziećmiarowską; Jana (po ojcu zw. „Burza”), ożenionego z Urszulą Ostrowską, który w 1583 r. sprzedał część wsi Janowi Suchorzewskiemu ze Strzyżewa h. Zaremba; Macieja, oż. z Zuzanną Ciepińską; Krzysztofa, oż. z Petronellą Słowikowską, wdową po Małachowskim oraz Wojciecha, oż. z Katarzyną Piątkowską. Na pocz. XVII w. L.M. należała do parafii w Sławoszewie. W 1610 r. dziedzic Łukasz Suchorzewski wybudował tu kaplicę, którą podarował protestantom. Później gdy się nawrócił, kaplica ponownie stała się katolicka i otrzymała wezwanie Świętej Trójcy. Jako filialna podlegała parafii w Sławoszewie. Po Łukaszu dziedzicem został Bartłomiej S., który miał córkę Annę zamężną za Wł. Bojanowskiego h. Junosza. Jednak w L.M. „panią wienną” po zmarłym Dobrogoście Brzechwie h. Jastrzębiec została Zofia Grocholska. W 1644 r., „w piątek przed Świętym Wojciechem”, będąc w Kaliszu dziedziczka zmarła. Gdy usłyszał o tym sąsiad, Jan Parczewski, „zajechał zbrojnie dwór wsi Lubienia, zajął w posesję i ruchomości nieboszczki zagarnął”. O najazd ten przeciwko Parczewskiemu występował spadkobierca Brzechwów – Jakub Grochowicki, syn Aleksandra i Jadwigi Grocholskiej. Kolejnym właścicielem L.M. został Stefan Gurowski ożeniony z Katarzyną Zagórską. Mieli oni syna Stanisława oż. z Marianną Tokarską, a następnie z Anną Kiedrzyńską. Z pierwszej żony pochodziły dzieci: Katarzyna, Barbara i Andrzej, a z drugiej: Zygmunt, Józef, Konstanty, Michał oraz Marianna. Po Gurowskich L.M. przeszła w ręce Wojciecha Koszutskiego h. Leszczyc, ożenionego ok. 1750 r. z Ludwiką Będkowską, a nast. z Katarzyną Tomaszewską. Z pierwszej żony pochodziły dzieci: Franciszek, Justyna i Magdalena, zaś z drugiej córka Marianna. W latach 60. XVIII w. posesorem dóbr L.M. był Jan Radoliński h. Leszczyc i jego bratanek Antoni, zaś po Radolińskich posesję objęli Michał i Ludwika Skórzewscy. Na pocz. XIX w. dobra L.M. wraz ze Sławoszewem przejęli Taczanowscy h. Jastrzębiec. Losy i genealogię tej rodziny przedstawiliśmy na karcie obiektu Sławoszew w naszym katalogu. Na pocz. lat 80. XIX w. Lubinię Małą nabyła od Hieronimy Taczanowskiej pruska Komisja Kolonizacyjna. W 1926 r. właścicielem wsi był Beno Kaliski, zaś obszar majątku liczył 1426,43 ha i posiadał gorzelnię oraz cegielnię.
Lubinia Wielka.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1396 r. Na przestrzeni wieków zwana też była Lubiniem albo Lubieniem Wielkim. Jej pierwsi właściciele nazwali się Lubieńskimi, oprócz nich w XV w. siedzieli tu także Skoraczewscy, a w XVI w. Klichowscy. W zapiskach z 2. poł. stulecia przewinęli się także Tomiccy, Miniszewscy, Andrzej i Mikołaj Żerniccy oraz Jan i Marcin Wyszkowscy. Na pocz. XVII w. we wsi pojawili się Grabscy h. Pomian. W 1603 r. wdowa po Sebastianie Bardzkim, Katarzyna Grabska, sprzedała swe działy w L.W. swoim rodzonym braciom Stanisławowi i Maciejowi. Po Macieju, ok. 1634 r., dobra przejął jego syn Stanisław.
Od ok. 1605 r. część wsi posiadał Aaron Jemiałkowski, syn Wojciecha, który w 1644 r. sprzedał ją Mikołajowi Zdzarskiemu, za kwotę 35 tys. złp. Z rąk Zdzarskich wieś w drodze wiana przeszła na Stefana Bojanowskiego h. Junosza, ożenionego z Marianną Zdzarską. W 1682 r. ich dzieci: Anna, Jan i Michał sprzedali Lubinię Wielką Praksedzie Helmichtównie, wdowie po Janie Czartkowskim. W latach 90. córka Praksedy Zofia wyszła za Władysława Przybyszewskiego, z którym trzymali Lubinię W. w posesji. Spadkobiercami Praksedy i Zofii byli Ignacy i Józef Helmicht, synowie Floriana i Anny Kościeskiej. W 1766 r. sprzedali oni wieś Wojciechowi Koszutskiemu z Leszczyc h. Pomian, ożenionemu (po raz drugi) z Ludwiką Będkowską, córką Józefa i Marianny Helmicht. W 1788 r. dobra kupił od ojca Bonawentura Koszutski. Trzy lata później postanowił sprzedać wieś Norbertowi Kucharskiemu. W tym czasie we wsi było juz sporo osadników z Niemiec i Holandii, którzy przy granicy Lubini W. utworzyli osadę Dobieszczyzna. Nazwa osady wzięła się od nazwisk jej pierwszych właścicieli – Franciszka i Teresy Dobiejewskich. W 1885 r. wieś liczyła 29 domów i 268 mieszkańców, w tym 122 katolików i 146 ewangelików; 125 analfabetów. Pod koniec XIX w. wieś była w posiadaniu niemieckiej rodziny Kirsteinów, którzy obok starego dworu wybudowali opisywany pałac. W późniejszym okresie stary dwór został rozebrany wraz z zabudowaniami folwarcznymi. Okres 2. wojny światowej to koniec istnienia wsi Gross Lubin, w czasie wojny zwanej Gross Lieben. Po wojnie na całym jej terenie utworzona została wieś Dobieszczyzna. Pałac został przejęty przez siostry Salezjanki, które utworzyły tu sierociniec. W ostatnich latach pałac został odnowiony, a w budynku od 2007 r. mieścił się Dom Dziecka - konkretnie Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza utworzona przez Salezjanki. W 2017 r. decyzją starosty jarocińskiego Teodora Grobelnego (rzekomo z powodów finansowych, faktycznie z powodu narzuconej polityki tworzenia małych placówek rodzinnych) – dom dziecka sióstr Salezjanek został zlikwidowany.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Powiat jarociński: http://www.powiat-jarocinski.pl/Perelki_architektoniczne.html
Życie Jarocina, portal lokalny: http://pressmediainfo.pl/index.php?subaction=showfull&id=1227182547&archive=&start_from=&ucat=11&
jarocinska.pl: http://www.jarocinska.pl/artykuly/dom-dziecka-w-dobieszczyznie-do-likwidacji,72495.htm
Geoportal;
Mapster:
6624 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3972_Robakow_1940.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór bezstylowy, typowy dla budownictwa niemieckiego, wzniesiony na nierównomiernym, wydłużonym planie, w dłuższej osi W-E, piętrowy i nakryty dachami dwuspadowymi. Od północy ryzalit zwieńczony trójkątnie. Prawdopodobnie w okresie powojennym do budynku dostawiono skrzydło od północy. Ozdobne wieżyczki od str. wschodniej.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego został całkowicie przekształcony, zmieniono także przebieg lokalnych dróg. Po 2. wojnie św. wyburzono wszystkie zabudowania folwarczne.

Park

Pozostałości parku z k. XIX w. o pow. ok. 1,9 ha. na dz. ewid. nr 34/1. Park pomimo nieczytelnej dawnej kompozycji przestrzennej jest czysty i zadbany.

Inne

Pomnik ofiar 1. wojny światowej z 1928 r., zniszczony przez Niemców, odbudowany w 1947 r., z dodanymi nazwiskami 20-tu poległych w 2. w. światowej.
Zajazd, XVIII w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.