Lubostroń

Stan obecny

Instytucja kultury, której organizatorem jest Samorząd Województwa Kujawsko - Pomorskiego.

Historia

Pierwsze wzmianki: W latach 1374-1384, właścicielem był Andrzej Comes de Łabiszyn, następnie rodzina Latalskich - do 1585 r. , Czarnkowskich - do 1619 r., Grudzińskich i Opalińskich - do 1644 r., oraz Gębickich - do 1649 r. Od 1775 r. - ród Skórzewskich. Zapoczątkował go Andrzej, następnie Franciszek, który był ojcem Fryderyka. Gdy ten pod koniec XVIII ujrzał kupioną przez ojca wieś Piłatowo jej widok zauroczył go tak, że postanowił wybudować tu siedzibę godną swego rodu. Nazwał to miejsce \\\"moje lube strony\\\", i tak powstał Lubostroń.
Zauroczony Dobrzycą - rezydencją swojej siostry Aleksandry Augustynowej Gorzeńskiej, Skórzewski zwrócił się do wybitnego architekta St. Zawadzkiego z propozycją zaprojektowania i wybudowania pałacu. Ten wykształcony w Akademii Świętego Łukasza w Rzymie profesor architektury wykonał projekt, wzorując się na pałacu Merliniego w Królikarni i na wzorach centralnych willi Palladia, pałacu na rzucie kwadratu z trzykondygnacyjną rotundą pośrodku, przykrytą kopułą na wysokim tamburze. Prace sztukatorskie powierzył Skórzewski znanemu rzeźbiarzowi Michałowi Ceptowiczowi. Pod kopułą okrągłej sali umieszczony został fryz figuralny przedstawiający antyczny pochód ofiarny, a poniżej cztery płaskorzeźby przedstawiające: królową Jadwigę przyjmującą posłów krzyżackich w Inowrocławiu, zwycięstwo Wojsk Polskich nad Krzyżakami w bitwie pod Koronowem w 1410 roku, króla Władysława Łokietka znajdującego Floriana Szarego na polu bitwy pod Płowcami w 1331 r., oraz Fryderyka II oglądającego plany Kanału Noteckiego, wręczane przez matkę Fryderyka. Posadzka sali rotundowej została misternie ułożona z różnokolorowego drewna. W jej środkowym rondzie umieszczono wizerunek Orła i Pogoni. Prace malarskie powierzył Skórzewski prof. Franciszkowi Smuglewiczowi i jego bratu Antoniemu - twórcom dekoracji Zamku Ujazdowskiego w Warszawie. Budowa trwała od 1795 aż do ostatecznego ukończenia w 1802 r. Kopułę pałacu ozdobiła w 70 lat później rzeźba Atlasa dźwigającego kulę ziemską - dzieło rzeźbiarza Władysława Marcinkowskiego. Lubostroń stał się ostoją myśli patriotycznej i życia narodowego. Gościli tu tacy luminarze nauki i sztuki jak: Stefan Garczyński, Gustaw Zieliński, ks. Ignacy Polkowski, Erazm Rykaczewski, płk. Kazimierz Mielęcki. Przez lubostrońskie salony przewinęli się również przedstawiciele najznamienitszych polskich i europejskich rodów arystokratycznych: Radziwiłłowie, Czartoryscy, Czetwerńscy, Lubomirscy, Braniccy, Talleyrand-Perigord\\\'dowie. Spadkobiercą po Fryderyku był Arnold, a później Leon, który przekazał cały majątek dalekiemu krewnemu - Zygmuntowi Skórzewskiemu. W celu objęcia \\\"rządów\\\" nad majątkiem do Lubostronia sprowadzili się z Czerniejewa jego rodzice, Witold Skórzewski herbu Drogosław (1864-1912), żonaty (ślub dnia 26 VII 1892 r. w W-wie) z hrabiną Marią ks. Radziwiłł na Nieświeżu herbu Trąby (1872-1944). Po zamachu na hrabiego przez niezadowolonych spadkobierców fortuny, w 1912 r. nazwanego \\\"nieszczęśliwym wypadkiem na polowaniu\\\", do osiągnięcia pełnoletności Zygmunta majątkiem zarządzała hrabina. Pomagał jej nadleśniczy, dyrektor administracji - Franciszek Górski. Służący, którego strzelba wypaliła raniąc śmiertelnie hrabiego Witolda wyjechał i ślad po nim zaginął. Po osiągnięciu pełnoletności właścicielem kluczy dóbr łabiszyńskich i czerniejewskich został Zygmunt Włodzimierz Witold Skórzewski (1894-1974). Po 2 wojnie światowej dobra stały się własnością Skarbu Polskiego. Znajdowały się tu: Ośrodek wypoczynkowy FWP, Wojewódzkie zjednoczenie PGR w Bydgoszczy, od 1989 r. P.H.i U. \\\"Atlas\\\", od 1992 r. Badawczo Rozwojowe Centrum Rehabilitacji Społecznej, Sztuki i Animacji Kulturalnej Osób Niepełnosprawnych.
W 2015 r. ówczesny minister rolnictwa - Sawicki postanowił zwrócić pałac potomkowi właścicieli - Leonowi Skórzewskiemu. Trzy lata trwały postępowania sądowe i w końcu NSA w Warszawie pozytywnie rozpatrzył skargę kasacyjną na wyrok, nakazujący zwrócić majątek prywatnemu właścicielowi. Pałac ostatecznie pozostał własnością dotychczasowych użytkowników.
W budynku pałacowym na parterze mieści się muzeum, w sali rotundowej odbywają się cotygodniowe koncerty. Na piętrze oraz w sąsiednim tzw. \\\"starym pałacu\\\" znajdują się pokoje hotelowe. Dla gości hotelowych dostępne są apartamenty i pokoje. W budynkach stajni i wozowni znajdują się galerie artystyczne, restauracja i pomieszczenia biurowe.
W oranżerii odbywają się wystawy malarstwa i rzeźby oraz koncerty. W latach 2014-2015 wykonano remont elewacji.

Źródła: Strona internetowa miasta Żnin
Respondenci: p. Wacław Ziółkowski, p. Ryszard Lewandowski z Łabiszyna
Niepublikowane "wspomnienia..." Edmunda Gołaty,
Wielka Genealogia Minakowskiego.
Prawa do tekstu i fotografii archiwalnej udostępnionej przez p. W. Ziółkowskiego - zastrzeżone. (M.K.)

Opis

Pałac zbudowano na planie centralnym kwadratu, poprzedzony schodami, w elewacji frontowej portyk kolumnowy (osiem kolumn w dwóch rzędach) w wielkim porządku, podtrzymujący trójkątny tympanon. Boczne portyki czterokolumnowe, przyścienne, podtrzymujące trójkątne frontony. Zwieńczony kopułą na wysokim tamburze, pokrytą blachą miedziową. Na frontonie łaciński napis "Sibi, amicitae et posteris" w tłumaczeniu: "Sobie, przyjaciołom i potomnym", wewnątrz drugi "Hic secura quies et necesia fallare vitta" -: "Tutaj bezpiecznie przed niebezpieczeństwami życia" Wergiliusza, oraz "Semper Recte" - "Zawsze Godnie" nad wejściem do sali rotundowej.
W naczółkach portyków umieszczono rzeźby: od frontu - herby fundatorów, od strony ogrodowej "Chronos niszczący czas" (refleksja nad losami narodu), od północy "Orzeł i pogoń" (zjednoczenie Polski z Litwą) i od południa "Pszczoły" - symbol nadziei jaką wiązano z Napoleonem.

Park

Park krajobrazowy o pow. 40 ha, założony przez znanego architekta i planistę - Teicherta. Do parku prowadzi aleja wiązowo - grabowa. Licznie występujące tu aleje tworzą powiązania z otaczającym krajobrazem, bowiem w szerokiej kompozycji przestrzennej ujęte zostały okoliczne pola, łąki i lasy. Rozległe wnętrza tworzą polany śródparkowe, obrzeżone wysokimi drzewami, a zespół jasnozielonych modrzewi i ciemniejszych sosen tworzy efektowną granicę parku. Wewnątrz znajdują się cudowne cisowe boskiety, \\\"zielone altany\\\" utworzone z wysokich drzew, zespoły różaneczników, zespoły krzewów ozdobnych zgrupowanych w zagajniki, zwarte żywopłoty tworzące unikatowe, zielone ściany. Piękno parku podkreślają liczne wiekowe drzewa rosnące pojedynczo, lub grupami. W rejestrze pomnikowych okazów znajdują się: 3 platany klonolistne, sosna zwyczajna, 3 dęby szypułkowe, 9 lip drobnolistnych, świerki, cisy i wiele innych. Oprócz tego znajduje się tu wiele gatunków drzew pochodzenia zagranicznego oraz ciekawe gatunki roślin iglastych. W parku znajdują się dwa stawy, oraz grota z której spogląda figura Matki Boskiej (replika z pocz. XX! w.).

Inne

Trzykondygnacyjne wozownie i stajnie z przełomu XVIII/XIX w.
Oficyna zwana \\\"Starym Pałacem\\\" z przełomu XVIII/XIX w.
Neogotyckie zabudowania gospodarcze, 1 poł. XIX w.
Dom Ogrodnika, nr rej.: A/290/1-5 z 27.01.2005
Chata myśliwska
Neogotycki folwark, 2 poł. XIX w.
\\\"Elektrownia\\\" - budynek z 1900 r. w którym znajdowała się lokomobila wytwarzająca prąd dla pałacu i pomieszczenia obsługi
Oranżeria z pocz. XIX w., nr rej.: A/290/1-5 z 27.01.2005

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011