Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Brzuze

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Brzuze
Zdjęcie Marek Kujawa

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Brzuze

Bschuse

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:rypiński
Gmina:Brzuze
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Dwór nie istnieje.
Park na terenie należącym do J.S.T.

Historia

Dwór z 1. poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1307 r., z dokumentu książąt dobrzyńskich Bolesława i Władysława. Była gniazdem rodowym Brzuskich (Brzóskich) z którymi spokrewnione były inne okoliczne rody. W 1497 r. Mateuszowi Brzuskiemu skonfiskowano jego część, wg legendy za niestawienie się na wyprawę wojenną do Mołdawii. Otrzymał ją Mikołaj Radzikowski z Radzik. W 1. poł. XVI w. z Jadwigą Brzóską ożenił się Jan Kiełpiński. Mieli oni syna Bartłomieja, który odziedziczył część wsi. Był on także właścicielem karczmy. Pod koniec XVII w. Brzuze oprócz Brzuskich było także w posiadaniu Dobrskich i Dąbrowskich. W 1. poł. XVIII w. należało do Kazimierza Rościszewskiego h. Junosza, ożenionego z Teresą Niemirycz h. Klamry. Mieli oni synów: Szczęsnego i Erazma. Od ok. 1762 r. właścicielem był już Jan Przeciszewski, ożeniony z Antoniną Łopacińską, z którą miał syna, również Jana. W 1822 r. we wsi znajdowało się 18 dymów ze 123 m-cami. W 1. poł. XIX w. majątek należał do Romockich, którzy prawdopodobnie wybudowali dwór i założyli wokół park krajobrazowy. Następnie dobra znajdowały się w rękach Rutkowskich oraz Dziewanowskich. W 1885 r. wieś leżała w pow. rypińskim, gminie i parafii Żale, przy drodze z Ostrowitego do Zbójna, nad jeziorem Brzuze. Wieś miała 187 mórg powierzchni, 41 domów i 185 m-ców. Folwark wchodził w skład majętności Radzynek; były tu zaledwie 3 domy i 5 m-ców. Po 1917 r. właścicielem Brzuzego został Bohdan Zembrzuski. Ostatnim właścicielem majątku do 1939 r. był Edmund Szatkowski. Pod jego zarządem majątek w 1929 r. miał 302 ha powierzchni. Po 2. wojnie światowej dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Właścicielem dworu została Gminna Spółdzielnia. W latach 60. XX w. został on rozebrany. Na miejscu dworu wybudowano biurowiec, który w 2004 r. wykupiła gmina Brzuze, tworząc tam świetlicę środowiskową.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902
Ziemia Dobrzyńska: Zeszyty Historyczne Dobrzyńskiego Oddziału WTN, VII
Tablica informacyjna we wsi. (Zdjęcie archiwalne).

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Nieistniejący budynek był parterowy, częściowo podpiwniczony, murowany z cegły na kamiennej podmurówce, nakryty dwuspadowym dachem z poddaszem. W fasadzie skierowanej na południe akcentowany arkadowym gankiem wspartym na 4 filarach, który dźwigał balkon. Nad nim wznosiła się efektowna wystawka zwieńczona przyczółkiem ze sterczynami. Z lewej strony budynku (od zachodu) znajdowała się niższa część, umieszczona prostopadle do bryły głównej, w której znajdowała się sala balowa.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego w Brzuzem jest w znacznym stopniu zniekształcony, za wyjątkiem zachowanego fragmentu parku dworskiego. Obecnie teren dawnego zespołu podzielony jest na kilkanaście działek ewidencyjnych.

Park

Pozostałości parku z 1. poł. XIX w. o pow. 0,71 ha. Zachowany drzewostan to głównie lipy drobnolistne, klony, kasztanowce, topole czarne i białe, wierzby, brzozy i robinie akacjowe. W podszycie spotkamy m.in. bez czarny.

Inne

Dwie kapliczki murowane z figurami MB
Kapliczka przydrożna kamienna, z krzyżem żeliwnym, z 1901 r.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.