Krzyżownica

Stan obecny

Mieszkania, prawdopodobnie własność prywatna.

Historia

Dwór z końca XIX w.
Krzyżownica to wieś położona nad Jeziorem Popielewskim i znajdująca się 8 km na południe od Mogilna. W dawnych wiekach nie istniała, a folwark utworzony tu został prawdopodobnie przez Prusaków, na początku XIX w. Jako pierwszych polskich właścicieli znajdujemy rodzinę Wróblewskich. W 1816 r. we dworze dóbr K. zmarła Jadwiga Wróblewska. Posesorem dóbr był wówczas Stanisław Kossowski, ożeniony z Wiktorią Bieńkowską. Po Wróblewskich właścicielką majątku została Nepomucena Malczewska herbu Abdank.
Majątek około 1870 r. liczył 791 mórg. Znajdowało się tu 6 domów, zamieszkałych przez 77 osób (67 katolików, 10 ewangelików; 32 analfabetów). Pod koniec XIX w. K. należała do Bartłomieja Sokolnickiego h. Nowina, który miał synów: Stefana i Michała. Prawdopodobnie to właśnie dla Sokolnickich wzniesiono tu obecny dwór. Na pocz. XX w. dobra miały 201 ha obszaru, a do oszacowania podatku gruntowego wykazywano 1648 marek tzw. "czystego dochodu". Ze wspomnianych synów, odziedziczył je Stefan Sokolnicki (ur. 1874), który zmarł 10 września 1906 r. i pochowany został w Mądrem.
Dalej właścicielem wsi był Stanisław Orchowski, który w 1910 r. kupił Wilcze pod Bydgoszczą. Opisywany majątek ziemski istniał tu do 1926 r., w którym należał do obszaru gminnego i miał 225 ha obszaru, a następnie jeszcze w tym samym roku został rozparcelowany.
W 1930 r. wieś liczyła 211 mieszkańców. Wymieniane tu były dwa gospodarstwa, należące do: Jana Guesza (89 ha) i Kazimierza Tyczki (145 ha). Był tu także wiatrak należący do A. Walendowskiego. Z Krzyżownicy pochodził Alfons Furche (pseudonim „Białe Pole”) należący do Wielkopolskiej Organizacji Wojskowej założonej w Poznaniu w październiku 1939 r., która miała na celu walkę z okupantem. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Resztówka wraz z dworem stała się prawdopodobnie gospodarstwem prywatnym.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór parterowy z mezaninem, nakryty łagodnym dachem dwuspadowym krytym papą, wzniesiony na planie prostokąta, Dziewięcioosiowy, z trójosiowym, znacznym, piętrowym ryzalitem zwieńczonym trójkątnie.

Park

Pozostałości parku z XIX w.

Inne

Budynek gospodarczy z końca XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011