Zakrzów

Stan obecny

Prawdopodobnie teren prywatny.

Historia

Dwór z 1. poł. XIX w.
Zakrzów to wieś leżąca 23 km na płn. zachód od Jędrzejowa. Na pocz. XVI w. dziesięcinę z ról kmiecych (3-4 grzywny) składano kolegiacie kurzelowskiej, a pieniądze przeznaczone były na utrzymanie "magistra" przy tamtejszej szkole. Dziesięcinę z folwarku (ok. 1 grzywny) płacono plebanowi w Węgleszynie. Prawo patronatu do kościoła mieli po połowie dziedzice Zakrzowa i Węgleszyna. W regestach poborowych powiatu chęcińskiego odnotowano, że Zakrzów i Zaleśce płaciły 23 grosze poboru. W 1540 r. wieś należała do Arnolfa Szreniawy i miała 2 kmieci na 1 i pół łanie ziemi, 1 łan pusty, 4 zagrodników, 4 pustki, 2 dwory i folwarki, 3 sadzawki, młyn, łąki i lasy. Z kolei w 1573 r. odnotowano 2 i pół łanu kmiecego, 3 zagrodników i 2 rzemieślników. Przez kolejne stulecia przez Zakrzów przewinęło się wielu właścicieli. W 1827 r. wieś liczyła 17 domów i 103 mieszkańców. W 2. poł. XIX w. na skutek uwłaszczenia we wsi powstało 28 osad, którym przydzielono 220 mórg ziemi. Mniej więcej w tym czasie Zakrzów nabył Florian Aleksander Krassowski h. Ślepowron (1816-1889), znany lekarz, po ślubie z Leokadią Kozłowską (1839-1923). Na emeryturze pragnął wrócić do korzeni na rolę. Majątek na kielecczyźnie nabył po sprzedaży swoich ogrodów leżących nad Wisłą w Płocku. Florian i Leokadia mieli dziewięcioro dzieci, w tym Wincentego (1870-1942), ożenionego z Jadwigą Ursyn-Niemcewicz h. Rawicz; Józefa Mariana (1872-1941), ożenionego z Jadwigą Ireną Golcz, Jedną z ich córką była Jadwiga Leokadia (1878-1962), zamężna za Jana Franciszka Grzybałę (1862-1936).
W 1885 r. Zakrzów dzielił się na wieś i folwark, leżał w pow. jędrzejowskim, gminie i parafii Węgleszyn. We wsi był młyn wodny, ponadto pokłady kamienia budowlanego i torfu. W skład dóbr wchodził przysiółek Wrona, obejmowały one 674 morgi, w tym 332 morgi ziemi uprawnej, 84 morgi łąk, 162 morgi pastwisk, 83 morgi lasu, 5 mórg wody i 8 mórg nieużytków. Folwark posiadał 16 budynków drewnianych (w tym dwór).
W 1930 r. właścicielką 389 hektarowego majątku była Maria Felicja z d. Giedroyć (1900-1967), żona Antoniego Krassowskiego. Do majątku przyjeżdżał w odwiedziny brat dziedziczki - Jerzy Giedroyć, wraz z młodszym bratem Henrykiem. W czasie 2. wojny światowej w dworku ukrywała osoby związane z konspiracją. W skrytce pod podłogą mieli ukryte radio, które z Warszawy przywiozła Emilia Wójcik. Oficjalnie zatrudniono ją jako pomoc domową. Bardzo ciekawe jest, jak właściciele radzili sobie z oddawaniem płodów rolnych oraz bydła Niemcom, co nadzorować miał zarządca o nazwisku Orwat. Szczegółowo opisane to jest w linkowanym poniżej artykule. Orwata w 1944 r. rozstrzelali polscy partyzanci. Właściciele majątku wiedząc o przymusowej parcelacji krótko po świętach Bożego Narodzenia w 1944 r. wyjechali do swojego mieszkania w Kielcach. Maria i Antoni Krassowscy pochowani zostali w grobowcu rodzinnym w Węgleszynie.
Źródła:
Eugeniusz Supermat "Trudne lata niemieckiej okupacji", artykuł na stronie: jedrzejowska.net, link:
https://www.jedrzejowska.net/trudne-lata-niemieckiej-okupacji/
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11834691 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 [1929 - 1939]
plik mapy: P45-S30-H_KONIECZNO_1937_nn4fc12_BN_Sygn.ZZK_S-19_621_A.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Nieistniejący dwór był parterowy, nakryty dwuspadowym dachem, z mieszkalnym poddaszem.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego uległ całkowitemu zatarciu. Wyburzono większość zabudowań, zmienił się także układ wewnętrznych dróg.

Park

Pozostałości parku z 1. pol. XIX w. o pow. około 3,5 ha, ze stawem w części północnej. Park stanowią głównie rozległe polany, z rosnącymi gdzieniegdzie kępami drzew. Za park można błędnie uznać cały obszar rozciągający się dalej na wschód (w zależności od interpretacji 14-18 ha), ograniczony lokalnymi drogami od strony NE i SE, natomiast teren ten parkiem nie był. Na mapie z 1937 r. jako park oznaczony jest obszar jeszcze mniejszy - ok. 2,9 ha.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011