Żydówek

Stan obecny

Dwór nie istnieje

Historia

Dwór z XIX w.
Żydówek, dawny Żydów, położony jest 9,5 km na zachód od Chmielnika. Wieś istniała już w XIII w., kiedy to biskup krakowski Wincent Kadłubek przeniósł w 1213 r. prebendę ze wsi Kije do kolegiaty w Kielcach i nadał jej uposażenie z części wsi Żydów. Część tę nazwano Żydówkiem. W XV w. obok wsi powstała także Wola Żydowska. W poł. XV w. nazwę Żydówka odnotowano w postaci "Zydow parva", były tu trzy łany kmiece, składające po grzywnie czynszu prebendzie katolickiej w Kielcach. Odprowadzano także dziesięcinę snopową oraz konopną, o wartości 2 grzywien. Meszne składano zapewne plebanowi w Kijach. Folwarkiem kościelnym zarządzał kanonik, posiadający swój dwór z folwarkiem, jak piszą autorzy Słownika Geograficznego... "pięknie zabudowanym". Z kolei wieś rycerska Żydów ("Zydow Magna") należała do Rafała Gołuchowskiego h. Leliwa. Ten posiadał cztery łany kmiece, z których składano dziesięcinę prebendzie kieleckiej, o wartości do 3 grzywien. We wsi było też 2 zagrodników oraz aż cztery karczmy, które także składały dziesięciny prebendzie. W 1579 r. wieś Żydów miała łan ziemi, 4 zagrodników z rolą i jednego bez roli, 4 osadników, 3 "biednych" i 2 rzemieślników. Później miała jeszcze wielu właścicieli, których niestety nie potrafimy wymienić ze wzgl. na brak źródeł. W 1827 r. w Żydówku było 7 domów i 37 mieszkańców, zaś w Żydowie 4 domy i 29 m-ców. W 1888 r. Żydów, Żydówek i Wola Ż. leżały w pow. stopnickim i gminie Chmielnik, parafii Kije. Folwark w Żydowie obejmował 865 mórg, w tym 202 morgi ziemi uprawnej, 100 m. łąk, 538 m. lasów i 25 mórg nieużytków (drogi, place, itd.). Na terenie folwarku znajdowało się 7 domów murowanych i 11 drewnianych. Na polach majątku zaprowadzony był płodozmian w systemie 7-polowym, natomiast w lasach nie prowadzono planowej gospodarki leśnej (wycinka co 30/40 lat, szkółki itd.). Określano to wówczas, że las jest "nieurządzony". We wsi znajdowały się także pokłady torfu i wapna. W Woli Żydowskiej prawdopodobnie nie było folwarku, natomiast mieszkało tu 40 osadników, posiadających łącznie 279 mórg ziemi. Na pocz. XX w. majątek został zapewne rozparcelowany. W 1930 r. w Żydowie właścicielką resztówki z 56 ha gruntów była Janina Żochowska, zaś w Woli Żydowskiej - Boruch Goldlist z 241 ha. Żochowska wniosła dobra Żydów w wianie Stanisławowi Bielińskiemu h. Szeliga, który sprzedał je w latach 30. XX w. Sprzedał z powodu długów i rozrzutnego trybu życia, podobnie jak później Sędziejowice i Uników należące do swego ojca - Franciszka. Po wybuchu 2. wojny światowej majątek przejęli Niemcy, a po wojnie Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
M. Łempicka "Moje wspomnienie o Stanisławie Bielińskim";
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11802122 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P46-S31-E_1936_LoC_G6520_s25_.P6.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór w Żydówku wznosił się na wschodnim skraju parku i fasadą skierowany był prawdopodobnie na wschód. Niestety na chwilę obecną nie dysponujemy jego zdjęciami ani opisem.

Park

Park dworski z XIX w. o pow. 1,3 ha. Po 1945 r. park w Żydówku znacznie zmienił swoje granice. Północną część wykarczowano, za to na południe od części ozdobnej nastąpił ekspansywny rozrost drzew liściastych i krzewów. Różnice pomiędzy obu drzewostanami są dobrze widoczne na mapie sat.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011