Wola Knyszyńska

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z XIX w.
Wola Knyszyńska to wieś leżąca 24 km na zachód od Pińczowa. Opisywany majątek ziemski znajduje się na terenie obecnego przysiółka tej wsi, czyli Knyszyna, ok. 1,5 km na wschód od centrum Woli. Folwark w samej Woli istniał wprawdzie w odległych czasach, ale jego relikty nie zachowały się do czasów obecnych. Od początku swego istnienia Wola wraz z Knyszynem należały do rodz. Sancygniowskich z Sancygniowa. O Knyszynie wspomina już Długosz, czyli wieś istniała przed XV w. Z kolei W.K. została odnotowana jako wieś i folwark w 1581 r.; obie leżały w pow. pińczowskim, gminie i parafii Sancygniów. W regestach poborowych z 1581 r. występuje W.K. jako wieś z kościołem parafialnym. Sancygniowski miał tu 2 i pół łanu kmiecego, 1 zagrodnika i 1 komornika bez bydła, a Bartłomiej Saszewski 2 łany kmiece, 1 czynszownika, 1 zagrodnika z rolą, 2 zagrodników bez roli i 2 komorników. Parafia istniała do 1608 r. i w jej skład wchodził Sancygniów. Dopiero po upadku kościoła erygowano nową świątynię w S. i tam przewieziono sprzęty i obrazy z kościoła w W.K. Po Sancygniowskich dobra należały do rodziny Tarłów, a następnie Dembowskich (w poł. XVIII w.).
W 1827 r. we wsi znajdowały się 24 domy, w których mieszkało 221 osób. Około 60 lat później odnotowano w W.K. 22 gospodarstwa chłopskie (osady) z 211 morgami ziemi, natomiast folwark Knyszyn należał do rodz. Deskurów i obejmował wówczas 206 mórg. Wzniesiono tam dwór będący mieszkaniem dla dzierżawców. O rodzinie Deskurów więcej piszemy w opisie Sancygniowa na naszym portalu.
W XX w. sytuacja nie uległa większej zmianie; Wola jako taka folwarku nie miała, natomiast ośrodek zarządu dóbr znajdował się w Knyszynie. W 1930 r. Knyszyn oraz Iżykowice o łącznym obszarze 1525 ha należały do Róży i Andrzeja Deskurów. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały rozparcelowane, natomiast Knyszyn stracił na znaczeniu i został włączony administracyjnie w skład wsi Wola. Na skutek kolejnych zmian jego powierzchnia uległa zmniejszeniu, a po przesunięciu granic administracyjnych wsi, teren ten stanowi obecnie częściowo Podrózie, a częściowo Teodorów. Dodać należy, że przed 1945 żadne Podrózie nie istniało, Teodorów leżał 1 km na północ od folwarku, a od str. wschodniej dobra graniczyły z Zieloną. Od południa folwark ograniczała droga gminna z Książa Małego do Świerczyny.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
13330 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 [1929 - 1939]
- plik mapy: P47-S30-C_KSIAZ_MALY_1936.jpg
11810124 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XXX-7-C_Gruppe_Warschau_1915_LoC_G6965_s25_.G4.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pozostałości folwarku w Knyszynie leżą 950 m na wschód od ostatnich zabudowań Woli Knyszyńskiej. Na mapie sat. widzimy tam budynek, który może być przebudowanym dworem, lecz w celu ustalenia stanu faktycznego niezbędne są badania terenowe. Lokalizacja obiektu to: 50°26'23.564" szer. geogr. północnej i 20° 17'45.695" dł. geogr. wschodniej. Folwark zajmował cały teren otoczony lasem od zach., północy i płn. wschodu, o pow. nieco ponad 5 ha. Jego układ przestrzenny całkowicie się zmienił, w tym także przebieg lokalnych dróg. Przed 1945 r. w obręb folwarku wchodziło też gospodarstwo położone 170 m na wschód od wspomnianego budynku, w którym prawdopodobnie zachował się któryś ze starych budynków gospodarczych.

Park

Na terenie dawnego zespołu dworskiego zachowały się pozostałości niewielkiego ogrodu, o pow. ok. 0,5 ha. Niegdyś obszar ten stanowił regularny okrąg, wokół którego biegła aleja, zaś dookoła tej alei wznosiły się zabudowania dworskie.
Obecnie pozostałości te przecięte są w osi N-S, drogą służącą do celów gospodarki leśnej. Niegdyś ta droga omijała założenie od strony zachodniej.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011