Sienno

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1288 r., kiedy to arcybiskup gnieźnieński Jakub zamienił dziesięcinę z Sienna na dziesięcinę pobieraną przez klasztor byszewski w okolicach Koła i Konina. W 1349 r. przez Sienno przebiegała granica między Kujawami a Pomorzem. W XVI w. była to własność szlachecka i gniazdo rodowe Sienieńskich. W 1583 r. mieli oni tu 11 łanów osiadłych i 8 zagrodników. Już pod koniec XVIII w. wieś stała się własnością Wojciecha Wysockiego, który wystawił tu pierwotny dwór. Na pocz. XIX w., majątek należący do tej rodziny liczył 960 ha. Następnie, około 1818 r. posiadłość nabyła rodzina Logów, a ok/ 1835 r. pułkownik armii pruskiej, Wilhelm von Born. Ten w 1841 r. w miejscu starego wystawił nowy dwór, przebudowany w 1860 r. Do parterowego budynku nakrytego wysokim dwuspadowym dachem dostawiono wówczas przybudówkę i kilkukondygnacyjną wieżę. Von Born nie posiadał potomka, a na następcę wyznaczył syna swoich berlińskich przyjaciół - Friedricha Wilhelma Fallois. Ten także był pruskim oficerem, wówczas młodym i o zapowiadającej się świetnej karierze. Zgodnie z wolą ofiarodawcy musiał zmienić nazwisko, dodając do swojego przedrostek "Born". W 1877 r. zostało to uroczyście potwierdzone specjalnym rozporządzeniem przez króla Prus. Friedrich Wilhelm von Born - Fallois uczył się w Królewskiej Szkole Kadetów, a później służył w 2 Regimencie Piechoty w Berlinie. W trakcie swej wojskowej kariery uczestniczył w wojnie Prus z Austrią w 1866 r. oraz z Francją w latach 1870-1871. Jego pierwszą żoną była Clara Louiza von Berg, a kolejną Eva von Treskow. Rodzinny majątek przejął jeden z łącznie sześciorga potomków Friedricha - syn Wilhelm Karl (ur. w 1876 r.). W 1879 r. Friedrich rozstał się z wojskiem i rozpoczął karierę polityczną. W 1885 r. majątek w Siennie wraz z folwarkiem Franciszkowo liczył 854 ha, w tym 723 ha ziem uprawnych, 110 ha łąk i 1 ha lasów. Specjalizował się w hodowli koni prusko - litewskich i bydła holenderskiego. Na terenie oprócz budynków należących do zespołu dworskiego było 20 domów, zamieszkałych przez 290 osób, w tym 115 ewangelików i 175 katolików. Wieś należała do parafii katolickiej w Dobrczu i ewangelickiej w Koronowie. W 1918 r. i majątek oficjalnie przejął syn Friedricha - Wilhelm. Wcześniej odbywał karierę polityczną, był m.in. landratem w Szamotułach (1909-1915), z-cą szefa administracji cywilnej przy Generalnym Gubernatorstwie w Warszawie. W 1926 r. majątek Sienno wraz z folwarkami Franciszkowo i Kotomierki liczył 871,82 ha, w tym ziem uprawnych było 734,39 ha, łąk i pastwisk 105 ha i nieużytków 32,43 ha. Czysty dochód gruntowy z majątku wynosił 5416 talarów. Specjalizował się w reprodukcji uznanych nasion zbóż, ziemniaków oraz uprawie buraków cukrowych. W związku z liczącą się pozycją wśród rolników, Born - Fallois znakomicie układał sobie stosunki z innymi ziemianami, pełniąc przy tym liczne funkcje w ówczesnych instytucjach. Należał m.in. do Związku Upowszechniania Nasion, a także do Poznańskiego Ziemstwa Kredytowego, gdzie oprócz niego zasiadało 14 Polaków. W 1927 r. został wybrany komisarzem wyborczym Ziemstwa. Aktywnie działał także w kościele ewangelickim. Jako członek zarządu kościelnego gminy Sienno, brał udział w zgromadzeniach synodalnych powiatu bydgoskiego oraz województwa poznańskiego. Brał także udział w akcjach dobroczynnych, m.in. wspierania powodzian w 1927 r., pomocy dla ofiar klęski żywiołowej w Małopolsce oraz w akcjach zbiórkowych dla bezrobotnych. Działał w organizacji powołanej do obrony praw mniejszości niemieckiej w Polsce - "Deutschtumsbund", był przewodniczącym niemieckiego Związku Rolniczego na Pomorze i Wielkopolskę, a także prezesem niemieckiego Banku Ludowego w Bydgoszczy. W związku z tą aktywnością jego majątek jako jeden z pierwszych został przeznaczony do przymusowej parcelacji na początku lat 30. XX w. Wilhelm Carl Born-Fallois zmarł w 1934 r., a dobra przejął po nim syn z Zaleskiej von Schichting - Friedrich, który gospodarzył tu do 1945 r. Po wyzwoleniu dwór został zniszczony przez żołnierzy radzieckich, a majątek przejął Skarb Państwa Polskiego. Utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne, likwidowane ustawowo w latach 90. XX w.
Źródła:
Archiwalna strona internetowa gminy Dobrcz: http://www.dobrcz.info/asp/pl_start.asp?typ=13&sub=2&menu=72&artykul=244&akcja=artykul, artykuł p. Jacka Karbowskiego
Informacje o rodzinie Fallois - Wikipedia: https://de.wikipedia.org/wiki/Friedrich_von_Born-Fallois
https://de.wikipedia.org/wiki/Wilhelm_von_Born-Fallois
Zdjęcie archiwalne - litografia A. Dunckera - tamże
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór eklektyczny z elementami klasycystycznymi. Była to budowla parterowa, dziewięcioosiowa, wzniesiona na planie prostokąta, podpiwniczona i nakryta dwuspadowym dachem. Fasadę skierowaną na wschód akcentował nieznaczny ryzalit zawierający dwa wgłębne portyki kolumnowe na każdej z kondygnacji i poprzedzony wysokimi schodami. Ryzalit zwieńczony był barokowym przyczółkiem. Od strony zachodniej znajdowała się trojkondygnacyjna wieża, połączona parterowym łącznikiem z korpusem głównym budowli.

Park

Park dworski z poł. XIX w. o pow. 2,5 ha. Przez założenie przepływa Kanał Pyszczyński, który zasila staw położony na zachodnim skraju parku. Drugi staw z przerzuconym nad nim mostkiem znajduje się wewnątrz podwórza gospodarczego. Na szczególną uwagę w parku zasługują rosnące tu pomniki przyrody: 2 kasztanowce zwyczajne o obw. w pierśnicy 302 i 350 cm, jesion wyniosły o obw. 305 cm oraz 4 dęby szypułkowe o obwodach od 318 do 440 cm. Do Sienna prowadzi zabytkowa aleja przydrożna składająca się z 267 dębów szypułkowych o obwodach od 125 do 370 cm, 2 grabów zwyczajnych o obw. 173 i 245 cm oraz 8 klonów zwyczajnych o obw. od 132 do 271 cm. Kilka z nich wycięto w 2011 r. i obecnie aleję stanowią łącznie 273 drzewa.

Inne

Zabudowania gospodarcze 2. poł. XIX w. / pocz. XX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011