Niewierz

Stan obecny

Pozostałosci parku - prawdopodobnie własność J.S.T.
Dwór - mieszkania.

Historia

Dwór z XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi Neuyr, Nevir, Nefer pojawia się w dokumentach z 1222 r. Tzw. "przywilej łowicki" z tego roku zalicza Niewierz do tzw. \"starych grodów\". Właśnie jako gród, Niewierz został podarowany przez ks. Konrada Mazowieckiego biskupowi Chrystianowi. Nazwa miejscowości pochodziła od imienia Niewir. Wieś istniała w średniowieczu o czym świadczą relikty w postaci okopu widocznego jeszcze w XIX w. tuż obok dawnych zabudowań dworskich. W 1340 r. z nadania wielkiego mistrza, Dytryka von Aldenburga, wieś otrzymał w zamian za służbę w lekkiej zbroi i na koniu niejaki Claucon z Jury (?). Zapewne już wówczas istniał tu folwark krzyżacki wzmiankowany w poł. XIV w. Kolejne informacje o wsi pochodzą z krzyżackich ksiąg szkodowych z pocz. XV w. Na skutek wojny w 1415 r. Niewierz poniósł stratę 300 grzywien; właścicielem wsi w tym czasie był niejaki Pielgrzym (Pilgrim) z Nieświerza. W tym okresie liczyła ona 33 łany. Dalej (1447) wymieniany jest rycerz Mikołaj z Niewierza. W 1667 r. z majątku płacono tzw. meszne, w ilości 2 korców żyta i tyleż owsa, a niedługo później (1682) w zapiskach wymieniony został młyn wodny w N. o dwóch kołach. W 2. poł. XIX w. właścicielem majątku był Michał Wybicki (1840-1905), ożeniony z Heleną Sulerzyską h. Junosza (1843-1915). Po śmierci oboje pochowani zostali w Mszanie. Mieli syna Józefa (1868-1929), późniejszego lekarza, polityka, działacza niepodległościowego i ministra, który ożenił się z Janiną Chełmicką z Chełmicy h. Nałęcz. Ciż mieli córkę Marię (1901-1968), zamężną za Adriana Chełmickiego z Chełmicy h. Nałęcz (1868-1933). Ok. 1885 r. Niewierz stanowił wieś i dobra rycerskie o pow. 467,24 ha, w tym 357,45 ha ziem uprawnych, 84,26 ha łąk, 6,66 ha nieużytków, 17,67 ha wód. Parafia katolicka i szkoła znajdowała się w Mszanie, parafia ewangelicka w Brodnicy. Dobra przynosiły 3462 marki czystego dochodu gruntowego. Na pocz. XX w. dobra zostały częściowo rozparcelowane. W 1922 r. Józef Wybicki zamieszkał w Toruniu a właścicielem majątku o pow. 95 ha został Roman Apanowicz h. Gozdawa. Dochód gruntowy z gospodarstwa wynosił 725 marek. Po 2. wojnie światowej dwór prawdopodobnie przeznaczono na cele mieszkaniowe.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych woj. Pomorskiego, 1929
Wielka Genealogia Minakowskiego
Strona internetowa: Brodnica nad Drwęcą, Przewodnik turystyczny po regionie. (zdjęcie).

Opis

Budynek wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi W-E, z ośmiokątną wieżyczką w płd.-wschodnim narożniku. Parterowy, nakryty dwuspadowym dachem. Ściany szczytowe stylizowane na pseudobarok. Całe założenie położone jest na płd. od jez. Niewierskiego.

Park

Park dworski z XIX w. o pow. 0,4 ha. (Parki i Ogrody Zabytkowe w Polsce - Stan 1991 rok). Do chwili obecnej (2016 r.) pow. pozostałości parku nie uległa większym zmianom. Na uwagę zasługuje pomnik przyrody - skupienie 21 lip drobnolistnych.

Inne

Pomnik Józefa Wybickiego
Cmentarz ewangelicki

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011