Gortatowo

Stan obecny

Własność J.S.T. - Szkoła.

Historia

Dwór z XIX w.
Wieś po raz pierwszy wzmiankowana jest w 1438 r. Jej nazwa pochodzi prawdopodobnie od rycerza krzyżackiego Gottarda i pierwotnie w formie niemieckiej brzmiała Gottardowo. Inne, późniejsze jej nazwy to Gottersdorf albo Gothardiedorf i Gottartowo w okresie międzywojennym. Za czasów krzyżackich były to chełmińskie dobra czynszowe, należące do komturstwa brodnickiego. W XVI i XVII w. wieś była gniazdem rodowym Gortatowskich (Gotartowskich) h. Leliwa. Później miała jeszcze wielu właścicieli, a w 1859 r. należała do Ignacego Białobłockiego z Trankwic h. Ogończyk. Majątek był w wysokiej kulturze rolnej, za co otrzymał miano dóbr rycerskich. W 1885 r. liczył 1825 mórg. We wsi znajdowało się 9 domów ze 147 m-cami (w tym 9 ewangelików, reszta katolicy) oraz 25 innych budynków i szkoła katolicka. Właścicielem w tamtym czasie był już Franciszek Sowiński, ożeniony z Antoniną Dencz. W 1887 r. urodził im się syn Władysław (zm. w 1953 r.), prawnik, specjalista z zakresu prawa morskiego, wykładowca Uniwersytetu im. J. Piłsudskiego w Warszawie i Wyższej Szkoły Handlu Morskiego w Gdyni. W 1926 r. właścicielem majątku był drugi syn Franciszka, Stefan Sowiński. Pod jego zarządem dobra liczyły 422 ha i przynosiły 3564 marki czystego dochodu gruntowego. Na ogólny areał składało się 340 ha ziem uprawnych, 43 ha łąk i pastwisk, 35 ha lasów i 4 ha nieużytków. Stefan był żonaty z Bronisławą Napieralską i miał z nią syna Jerzego (1920-1995). Władysław nie interesował się majątkiem. Ożenił się z Izabellą z Jaworskich, z którą miał co najmniej jedno dziecko. Był prawnikiem poświęconym karierze zawodowej. W W-wie do wybuchu powstania prowadził kancelarię, później przeniósł się do Trójmiasta. Był profesorem w Wyższej Szkole Handlu Morskiego w Gdyni (następnie w Sopocie). Zyskał szereg odznaczeń, w tym niemiecki Krzyż Zasługi Wojennej, potem Krzyż Walecznych i Złoty Krzyż Zasługi. Zmarł w Sopocie, 7 listopada 1953 r.
Jerzy Sowiński w Gortatowie ukończył szkołę powszechną, następnie uczył się w Brodnicy gdzie zdał maturę. W czasie okupacji pracował jako urzędnik gospodarczy w majątkach przejętych przez Niemców. W 1943 r. wstąpił do AK. Po wojnie, do października 1945 r. pracował w Powiatowym Urzędzie Ziemskim w Brodnicy. Później był m.in. profesorem Akademii Rolniczej w Poznaniu a od 1956 r. adiunktem zajmującym się pracą naukową. W 1961 r. uzyskał stopień doktora nauk rolno-leśnych. Habilitowany w 1974 r., docent w 1978 r., w 1987 r. mianowany profesorem nadzwyczajnym. W 1990 r. przeszedł na emeryturę, ale jeszcze przez rok pracował na pół etatu. Zmarł w 1995 r. w Poznaniu, pochowany na cmentarzu Sołackim parafii p. w. św. Jana Vianney. Otrzymał szereg odznaczeń: Złoty Krzyż Zasługi (1973), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1983), Krzyż AK (1994) i Medal KEN (1995). Żoną Jerzego była Aleksandra Szwakopf, z którą nie posiadał potomstwa. W 1996 r. Akademia Rolnicza w Poznaniu utworzyła stypendium imienia Sowińskich, przyznawane wyróżniającym się uczniom, piszącym prace dyplomowe z zakresu uprawy roli i roślin. Po wojnie dobra Sowińskich podzielono pomiędzy dawnych pracowników majątku. Wszystkie zabudowania, w tym dwór, z czasem zostały wyburzone. W 1967 r. wewnątrz parku na miejscu nieistniejącego dworu wzniesiono nowy budynek szkolny, tzw. 1000-latkę, a nieopodal budynek z mieszkaniami dla nauczycieli.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902
Spis miejscowości i rodów ziemiańskich woj. Pomorskiego, 1925
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych woj. Pomorskiego, 1929
Internetowy Polski Słownik Biograficzny
Strona Internetowa szkoły w Gortatowie
Prawa zastrzeżone!

Opis

Nieistniejący dwór był budynkiem klasycystycznym. Przypuszczamy, że stał w miejscu obecnej szkoły i usytuowany był podobnie jak ona, czyli w dłuższej osi W-E, fasadą skierowany na południe. Obecnie od tej strony znajduje się boisko.

Park

Park krajobrazowy z pocz. XX w. o pow. 2,5 ha, w tym drzewostanu ok. 1,5 ha. Pierwotna kompozycja parku jest zakłócona, pomimo tego posiada on czytelny układ przestrzenny. Starodrzew reprezentują głównie dęby, lipy drobnolistne, brzozy oraz świerki pospolite. Część drzew stanowią samosiewy oraz nowe nasadzenia.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011