Kobylniki

Stan obecny

Kombinat Rolny. Spółka Kom-Rol.
W pałacu mieści się hotel i restauracja.

Historia

Pałac z 1900 r.
Kobylniki to duża wieś, położona około 3 km na północ od centrum Kruszwicy, przez wiele lat znana ze swojego prężnie działającego Kombinatu PGR. Od końca XVI do XVIII w. wieś należała do rodziny Rolów Kobelnickich, a w połowie XVIII w. została przejęta przez Rocha Kortowskiego. Posesorką w tym czasie była Magdalena Fryczyńska. W latach 1764-1800 właścicielem Kobylnik był Stanisław Paruszewski herbu Rogala 2, syn Mikołaja i Jaczyńskiej, ożeniony z Antoniną Trzebińską. Ze związku tego pochodziły dzieci: Karolina i Sylwester. Około 1811 r. Karolina zaślubiła Wojciecha Logę, natomiast Sylwester ożenił się przed 1833 r. z Marianną Jaczyńską. Ze związku Sylwestra i Marianny pochodził syn Michał oraz córki: Antonina zamężna z Ignacym Łyskowskim i Marianna zamężna z Ludwikiem Bielickim. W 2. poł. XIX w. właścicielami majątku zostali przedstawiciele rodu von Wilamowitz-Möllendorf, którzy pozostawali w Kobylnikach do 1945 r. Około 1880 r. dominium w Kobylnikach liczyło 2255 mórg. Oprócz rozległego i nowoczesnego folwarku we wsi znajdowało się 37 domów, zamieszkałych przez 801 osób (671 katolików, 130 ewangelików; 302 analfabetów).
Początkowo wzmiankowany tu był Arnold von Wilamowitz-Möllendorf. Jego siostrą była Emmy, zamężna z Fritzem von Schwanenfeld, która odziedziczyła Kobylniki. Kolejnym właścicielem był syn Arnolda - Hugo, późniejszy naczelny prezes prowincji poznańskiej (do 1899 r.), który odziedziczył te dobra po ciotce. Oprócz zarządzania majątkiem mieli oni także udziały w cukrowni Szymborze pod Inowrocławiem. Do spółki cukrowej należeli także właściciele Kruszy Zamkowej.
W latach 1902-1903 wzniesiono tu pałac rodowy wg projektu architekta Grisebacha z Berlina, w którym Hugo spędził ostatnie lata życia. Dobra rycerskie Kobylniki liczyły wówczas 1981 ha. W skład majątku oprócz samych Kobylnik wchodziły folwarki: Kraszyce (332 ha), Łagiewniki (632 ha) i Rożniaty (462 ha). Dyrektorem w dobrach kobylnickich był Mengdehe. W 1926 r. majątek Kobylniki liczył 539, 98 ha, a do urzędu skarbowego wykazywano 2795 talarów czystego dochodu gruntowego. W tym czasie jego właścicielem był Fryderyk von Wilamowitz-Möllendorf. W 1930 r. wieś liczyła 1075 mieszkańców. W latach 1939-1945 znajdowała się pod zarządem niemieckim i nosiła nazwę Roßau. W 1946 r. majątek został przejęty przez Skarb Państwa Polskiego, utworzono tutaj potężny Kombinat Rolny, obejmujący kilkanaście gospodarstw wokół Kruszwicy. Po przekształceniach 1989/90 dawnej dyrekcji i pracownikom udało się nie dopuścić do likwidacji przedsiębiorstwa, które obecnie funkcjonuje jako Spółka KOM-ROL.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac eklektyczny, wybudowany w miejscu dawnej rezydencji barokowej, fasadą skierowany na zachód. Budynek wzniesiono z czerwonej, glazurowanej cegły. Bryłę dwukondygnacyjnego pałacu zdobi zryzalitowana część środkowa. Nad głównym wejściem góruje wieża sprawiająca wrażenie średniowiecznej wieży bramnej, u szczytu której znajduje się zegar, a pod nim herby właścicieli. Pod wieżą na wysokości piętra znajduje się taras, wejście do pałacu poprzedza loggia. Przed wejściem znajdują się wysokie schody, strzeżone przez dwa lwy. W fasadzie ogrodowej wejście usadowiono między ryzalitami bocznymi i poprzedza je taras o tralkowej balustradzie, natomiast w skrzydle północnym znajduje się kolista klatka schodowa, wystająca z lica ściany.

Park

Park z XIX w. o powierzchni 15,4 ha. W parku zachował się jego dawny układ przestrzenny, zaś jego zewnętrzne granice pokrywają się z tymi z 1890 r. Zróżnicowany starodrzew wzbogacają gatunki egzotyczne, takie jak cypryśniki błotne, których pięć okazów o obwodach od 217 cm do 310 cm uznano za pomniki przyrody. Do ciekawszych odmian należą daglezje, choiny kanadyjskie, iglicznie trójcierniowe, jodły kalifornijskie i żywotniki zachodnie. Spośród rosnących tu ponad 500 drzew, najliczniej reprezentowane są lipy drobnolistne, klony pospolite, wiązy polne i świerki pospolite, które wyznaczają układ dróg oraz rozległe polany. Z gatunków egzotycznych w parku występuje także klon tatarski oraz perełkowiec japoński. W podszycie parku występują: bzy, tamaryszki, trzmieliny pospolite, śnieguliczki białe, tawuły, leszczyny pospolite, głogi i zielone jałowce. Stary, zróżnicowany drzewostan parku uzupełniają nowe nasadzenia, które nie naruszają jego pierwotnej kompozycji. Układ wodny parku tworzą dwa stawy połączone ze sobą rowem.

Inne

Oficyna, tzw. stary pałac z przełomu XVIII i XIX w. Dom ogrodnika, szklarnia, stajnie, obory, spichlerz oraz gorzelnia.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011