Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Kobierno

Köbern (1943-45), Kammerhof

Województwo:wielkopolskie
Powiat:krotoszyński
Gmina:Krotoszyn
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Szkoła Podstawowa im. bp. Michała Kozala w Kobiernie
ul. Kobierska 3, 63-714 Kobierno
Teren pod zarządem J.S.T.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1292 r., kiedy to spotkali się tu dostojnicy książęcy, na rozmowy o zjednoczeniu rozbitej dzielnicowo Polski. Później „Kobierzno” wymienia dopiero Jan Łaski w swojej „Liber Beneficiorum” z pocz. XVI w. Wtedy też pojawiły się pierwsze zapiski o wsi w księgach grodzkich i ziemskich. Od pocz. XVI w. wchodziła ona w skład dóbr krotoszyńskich, a co za tym idzie, należała do rodu Rozdrażewskich h. Doliwa. Pierwszym dziedzicem K. z tego rodu był Hieronim Rozdrażewski, kasztelan rogoziński. W 1514 r. wziął on od Małgorzaty Jutroskiej część Osieka, w zamian za łan „Michałowski” w Kobiernie i 100 kóp groszy dopłaty. Już w połowie XVI w. wybudowano w Kobiernie dwór dla dzierżawców majątku. W stosunkowo krótkim okresie 2. połowy XVI w., dziedzicami K. nazywani są Marcin i Piotr Zborowscy. W skład majątku wchodziły wówczas: „Kobierno, Dambrowa, Tomice W., Biernatki, osada Durzyna s. Zborówka, Tomice M., Brzoza, Zagorzupie, Sarnowy, Osiek, Dusna Górka i pustki Swinkowa”. W 1578 r. Zborowscy sprzedali te wsie Janowi Rozdrażewskiemu, podkomorzemu poznańskiemu, za kwotę 20 tys. złp. W 1580 r. dziedzic wydzierżawił te dobra Janowi Piotrowskiemu.
W 1647 r. Jakub Rozdrażewski, starosta koniński, sprzedał sposobem wyderkafu dobra Kobierno, Tomice, Gorzupia, Dąbrowa i osadę Brzoza - Krzysztofowi Mycielskiemu, synowi Wojciecha. Zapewne to on wybudował we wsi kościół, zaś pierwsze zapiski w księgach parafialnych zaczynają się od 1671 r. Jakub R. ożeniony był dwukrotnie: w 1644 r. z Anną Beatą Opalińską (zm. w 1648 r.) – wdową po Przyjemskim, a następnie z Katarzyną Anną Opalińską (1637-1681). Z pierwszą żoną Jakub nie miał potomków, natomiast z Katarzyną (wdową po Zbigniewie Firleju) mieli sześcioro potomstwa: Jana Franciszka, Michała, Ludwika, Zofię Annę, Stanisława i Adama. W 1649 r. spłacał dzieci Anny z pierwszego małżeństwa – Piotra, Andrzeja, Stanisława i Katarzynę Przyjemskich, a to z tego powodu, ze Anna miała 100 tys. złp. oprawione na Krotoszynie i przyległych wsiach. W poł. XVII w. Andrzej P. i jego siostra Katarzyna przez jakiś czas trzymali Kobierno. Później przeszło ono na męża Katarzyny – Zygmunta Grudzińskiego, starostę bolemowskiego. Zarządcami lub poddzierżawcami mieszkającymi we dworze byli w tamtym czasie Stefan i Marianna Kąsinowscy. W 1700 r. Zofia Rozdrażewska była już wdową po Janie Wężyku, kasztelanie konarskim. Bracia Stanisław i Michał nie żyli, tak więc cały klucz dóbr krotoszyńskich przypadł jej i pozostałym braciom, czyli Janowi, Antoniemu (opatowi lubińskiemu, etc...), Karolowi i Franciszkowi. Na przełomie XVII i XVIII w. posesorem dóbr był Franciszek Zygmunt Gałecki, a następnie Stefan Dunin h. Łabędź, ożeniony z Anną Walknowską. Duninowie oprócz K. trzymali w posesji Dąbrowę, Tomice, Brzozę i połowę Gorzupia. We dworze dóbr Kobierno rodziło się kilkoro ich dzieci, m.in. Romuald i Rozalia. W latach 20. Romuald był studentem w Kaliszu. W 1724 r. ojciec pozywał dziedziczkę Krotoszyna – Gałecką. Pod koniec lat 30. posesja dóbr przeszła na Wojciecha i Zuzannę Gryfeldt. W Kobiernie urodzili się ich synowie: Stanisław i Józef Marcin. W latach 60. posesorami wsi zostali Andrzej i Apolonia z Broniewskich Smolińscy. Administratorami majątku byli w tym czasie Maciej i Marianna Kierzkowscy.
W 1780 r. ostatnia z rodu Rozdrażewskich na Krotoszynie – Teresa – córka Jakuba (wnuka Jakuba i Opalińskiej) i Krystyny Zakrzewskiej, sprzedała majętność krotoszyńską (przy pomocy wuja Wacława Zakrzewskiego) Kazimierzowi Raczyńskiemu h. Nałęcz, pisarzowi wielkiemu koronnemu. Niestety nie znajdujemy żadnej informacji, czy i kiedy Raczyński przekazał (sprzedał?) majętność Prusakom. Prawdopodobnie był on kupcem podstawionym przez przyszłych właścicieli, czyli króla pruskiego - Fryderyka Wielkiego. Dość dziwna i nie mająca związku z Rozdrażewskimi jest też zapiska z 1779 r., dotycząca transakcji sprzedaży dóbr Krotoszyńskich zawartej pomiędzy Józefem Potockim, krajczym koronnym, a Antonim Geppertem, sekretarzem królewskim – w imieniu Stanisława Gadomskiego, podkomorzego sochaczewskiego. Są to zarazem ostatnie regesty związane z folwarkiem Kobierno.
Po III rozbiorze Polski komisarzem dóbr krotoszyńskich był Trybenfeldt, a posesorem Gajewski. Krotoszyn stał się miastem powiatowym w nowo utworzonej prowincji Prusy Południowe. W okresie 1807-1815 wraz z okolicznymi majątkami wchodził w skład Wielkiego Księstwa Poznańskiego. W 1819 r. cały klucz nabył książę Karol Aleksander Thurn und Taxis, który ustanowił na dobrach tzw. „Fideikomis”, czyli zarząd familijny, inaczej mówiąc ordynację. Posesorami Kobierna w latach 20. XIX w. byli Synoraccy, a następnie rodzina Sreder (Schreder?). Dalszych posesorów (dzierżawców) tej wsi nie znamy. W 1837 r. zmarł wieloletni proboszcz w K. – Walenty Domaradzki. W 1870 r. we wsi wybudowano obecny dwór dla dzierżawców folwarku, a w 1881 r. rozpoczęto budowę nowego kościoła. W 1902 r. władze pruskie wybudowały nową, piętrową szkołę (przy obecnej ul. Raszkowskiej).
W 1885 r. we wsi było 51 domów i 390 m-ców, w tym 369 katolików i 21 ewangelików; 95 analfabetów. Do folwarku należało 1200 mórg, 3 domy oraz 112 m-ców. We wsi znajdował się także folwark kościelny, który posiadał 332 morgi gruntów. Kobierno przez cały czas wchodziło w obręb ordynacji księciów T&T, popularnie zwanej Krotoszyn-Zamek. Po 1920 r. dzierżawcą tego folwarku (niem. Kammerhof) była Klara Schmidt. W 1926 r. na 313,31 ha obszaru składało się 261,31 ha ziemi uprawnej, 31 ha łąk i pastwisk, 10 ha nieużytków i 11 ha wód. Wieś stanowiła gminę w pow. krotoszyńskim i liczyła 783 m-ców. Był tu młyn P. Trawińskiego, karczma M. Czubaka, kuźnia M. Wysockiego i in. Po włączeniu woj. poznańskiego do Polski, w latach 1924-27 rząd RP odkupił księstwo krotoszyńskie z rąk księciów T&T. Poszczególne folwarki przeszły pod zarząd skarbu państwa i zostały znacjonalizowane. Po 2. wojnie światowej pozostałości folwarku w Kobiernie stały się typowymi terenami wiejskimi. Dwór został przebudowany i zaadoptowany na szkołę.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga adresowa Polski dla przemysłu..., 1926;
Strona internetowa Sz.P. w Kobiernie: https://sp-kobierno.krotoszyn.pl/strona-2637-historia_szkoly.html
Geoportal;
Mapster:
6803 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4270_Bozacin_1940.jpg
6804 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4270_Bozacin_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Folwark w Kobiernie zlokalizowany był w płn. części wsi, gdzie do dzisiaj zachowało się kilka budynków dawnego podwórza folwarcznego. Dwór stanowił część zachodniej pierzei tego podwórza, a obecnie jest częścią budynku współczesnej szkoły podstawowej. Pierwotny dwór wzniesiony był na planie prostokąta w dł. osi N-S i fasadą zwrócony był na zachód.

Park

W Kobiernie nie zachowały się relikty parku dworskiego typowego dla szlacheckich siedzib ziemiańskich. Na mapach archiwalnych znajdujemy jedynie trzy większe obszary drzewostanu oznaczone jako sad owocowy: na zach. od dworu - po lewej (zach.) stronie drogi przecinającej założenie z płn. na południe, po prawej stronie tej drogi, w narożniku utworzonym z drogą przebiegającą w kier. W-E, a zarazem po zach. stronie podwórza gospodarczego oraz na płd. i wschód od podwórza, gdzie znajdował się także staw otoczony drzewami.

Inne

Kościół, neogotycki, 1881-85, par. p.w. świętego Wojciecha
Cmentarz, 1881-85
Ogrodzenie z bramami, 1881-1883
Trzy domy drewniane konstr. sumikowo-łątkowej

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.