Dębowiec

Stan obecny

Teren pod zarządem ANR albo JST.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Dębowiec to wieś leżąca 7,5 km na NW od Koźmina Wielkopolskiego. Druga wieś o identycznej nazwie leży 5,5 km na południe od Koźmina i przynależy administracyjnie do gminy Rozdrażew. Ponadto w Wielkopolsce są jeszcze 3 wsie o takiej nazwie. Początkowo "Dembowiec" był zapewne folwarkiem, utworzony na ziemiach majętności Borzęciczki, a pierwsze zapiski o wsi (a raczej niewielkiej osadzie) znajdujemy dopiero na pocz. XVII w. Właścicielem dóbr był wówczas Jan Bielicki, a następnie jego syn - Seweryn, cześnik inowrocławski - który w 1641 r. zapisywał 15 tys. złp. posagu żonie - Krystynie Pogorzelskiej. W skład dóbr oprócz B. i Dębowca wchodziły wsie Gałąski i Mycielinko. W 1651 r. dziedzic wydzierżawił majątek Marcinowi Miełaczewskiemu. Bieliccy byli w posiadaniu wsi aż do 1724 r., kiedy to ksiądz Maciej, syn Stefana B., pisarza grodzkiego z Kościana, sprzedał część dóbr Janowi Kurnatowskiemu h. Łodzia, skarbnikowi ziemskiemu ze Wschowy, podwojewodziemu pozn., etc..., za kwotę 2120 złp. Druga część D. należała w tym czasie do Borków-Gostyńskich. W 1725 r. spadkobierczyni - Marianna Gostyńska, żona Franciszka Radońskiego - sprzedała dobra temuż Kurnatowskiemu. W 1730 to samo uczynił jej syn (i Franciszka G.) - Andrzej Józef Gostyński, sprzedając swe części dziedziczne Maciejowi Kurnatowskiemu. W poł. XVIII w. w zapiskach o wsi pojawili się ponownie potomkowie Bielickich (Fabian) i Gajewscy. W 1747 r. Fabian Bielicki cedował swoje części dziedziczne na małoletnią córkę Andrzeja Gajewskiego i Weroniki Łojek - Cyrylię.
Po III rozbiorze Polski dobra przeszły w ręce niemieckie. Folwark nadal wchodził w skład dóbr majętności Borzęciczki, czyli domeny (Herrschaft) Radenz. W 1872 r. jej właścicielem był Graf Otto zu Stollberg Wernigerode, ober-prüsident in Hannover. Zarządcą dóbr Radenz był niejaki Horn, zaś Dębowca (Dembovitz) - Frau (pani) Wittwe Haesner. Dwór dla zarządców wzniesiono zapewne na miejscu starszego budynku, podobnie jak w Borzęciczkach, w 2. poł. lub pod koniec XIX w. Cały klucz wraz z folwarkiem w Dębowcu, należał do Stollbergów do końca 2. wojny światowej.
W 1913 r. folwark w D. miał 374 ha i 2557 marek "czystego dochodu" z ziemi, właścicielem dóbr był wówczas książę Wilhelm zu Stolberg-Wernigerode, zarządcą Richter, a urzędnikiem dworskim (amtmann) Martin Glaser.
Po wyzwoleniu Polski wieś znalazła się w nowo utworzonym pow. koźmińskim. W 1926 r. zarządcą dóbr o pow. 378,75 ha był Alwin Richter. Na obszar ten składało się 219,75 ha ziemi uprawnej, 14,5 ha łąk i pastwisk, 129 ha lasów i 15,5 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy wynosił 852 talary. Prawdopodobnie z racji niewielkiego znaczenia, osada nie otrzymała nowej nazwy podczas reformy administracyjnej III Rzeszy (w 1943 r.) i do końca wojny nosiła nazwę Dembovitz. Po 1945 r. dawne dobra przejął Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
11813585 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4170_Koschmin_X.1944_APP_Sygn._M.top.25-186.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Na chwilę obecną nie dysponujemy zdjęciami dworu w D., natomiast na mapie sat. widnieje budynek, zapewne piętrowy i nakryty płaskim dachem, fasadą skierowany na zachód. Aby stwierdzić, na ile zachowana jest substancja zabytkowa dworu, niezbędne są dalsze badania terenowe.

Park

Park w Dębowcu nie istnieje. Dawny dworski ogród z k. XIX w. miał ok. 2 ha obszaru.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011