Kikół

Stan obecny

Właścicielem jest pan Roman Karkosik.

Historia

Pałac z XVIII w.
Majątek Kikół był własnością rodziny Zboińskich od 1695 r. Właścicielem był Wojciech Jan Zboiński. Po jego śmierci Kikół objął jego syn - Franciszek, potem Ignacy Antoni, który podjął decyzję o budowie nowej siedziby według projektu Stanisława Zawadzkiego. Obecnie istniejąca rezydencja zastąpiła wcześniejszą siedzibę mieszkalną. Pałac wybudowany został w 1790 r., a w latach 40-tych XIX w. Karol Zboiński założył park otaczający pałac. Ród Zboińskich posiadał pałac w Kikole do 1855 r., kiedy przejęli go Piwniccy. Od 1902 r. dobra Kikół objął Władysław Nałęcz, wraz z żoną Franciszką Jadwigą z Krasińskich. W Kikole prowadził hodowlę koni krwi szlachetnej, był również inicjatorem powstania mleczarni i cegielni w Kikole. Zmarł w 1934 r., a majątek odziedziczył po nim syn Stanisław. Kryzys gospodarczy spowodował, że zadłużone dobra w Kikole zostały zlicytowane w 1937 r. i stały się w dużej części własnością cukrowni Chełmica, a w pałacu utworzono szkołę. W okresie wojny pałac uległ zniszczeniu, a w 1945 r. przejął go na własność Skarb Państwa Polskiego. Odbudowany został w 1966 r. wg projektu Jana Tejchmana i przez jakiś czas służył jako ośrodek wczasowo - kolonijny. Całość zespołu należała do Przedsiębiorstwa Instalacji Przemysłowych \\\\\\\"Instal\\\\\\\" Rzeszów. Obecnie w prywatnych rękach.

Opis

Budynek klasycystyczny.
Pałac w Kikole jest budowlą zwartą, dwukondygnacyjną, założoną na rzucie prostokąta z płytkimi ryzalitami skrajnymi w fasadzie, portykiem wgłębnym usytuowanym pomiędzy tymi ryzalitami oraz z głębokimi ryzalitami skrajnymi w elewacji tylnej, otwierającej się na założenie parkowe. Segment główny przykrywa dach czterospadowy, ryzality fasady otrzymały własne dachy dwuspadowe o kalenicach ustawionych poprzecznie w stosunku do osi wzdłużnej pałacu, zaś ryzality elewacji tylnej - dachy trójspadowe. Elewacja frontowa pałacu jest dwunastoosiowa. Triady skrajnych osi zajmują ryzality zwieńczone trójkątnymi frontonami, zaś siedem centralnych osi wypełnia portyk z toskańskimi kolumnami. Na elewacjach ryzalitów znajdują się toskańskie pilastry. Podział horyzontalny uzyskano za pomocą gładkiego fryzu, zastosowanego na elewacji wewnątrz portyku wgłębnego. Okna w częściach ryzalitowych posiadają ozdobę w postaci trójkątnych frontonów, natomiast okna w w portyku wgłębnym pozbawione są architektonicznej oprawy. Mury fasady wieńczy belkowanie złożone z architrawu, fryzu i gzymsu. Elewacja tylna, podobnie jak frontowa, jest trzynastoosiowa. Trójosiowe ryzality skrajne otrzymały taki sam schemat kompozycyjny i detal architektoniczny jak ryzality fasady, z tą jednak różnicą, iż ryzalitów nie wieńczą trójkątne frontony, zaś okna pozbawione są trójkątnych naczółków. Przed wgłębną częścią elewacji tylnej znajduje się ujęty ryzalitami taras, z niskimi murkami zwieńczonymi ozdobnymi wazami. Taras ten szerokimi schodami komunikuje się z położoną w obniżeniu terenu częścią parkową. Elewacja boczna wschodnia jest sześcioosiowa i posiada analogiczne jak w pozostałych elewacjach główne akcenty poziome, w postaci wydzielonego odsadzką cokołu oraz gzymsu. Belkowania poprowadzono jedynie nad skrajnymi osiami, wspierając je na toskańskich pilastrach. Cztery środkowe osie otrzymały postać pseudoryzalitu. Schemat kompozycyjny wschodniej elewacji bocznej powtórzono na elewacji zachodniej, z tym że pseudoryzalitem objęto tutaj siedem osi, zaś skrajne osie są znacznie węższe niż w elewacji wschodniej. Na parterze segmentu głównego wnętrza zakomponowano opierając się na schemacie dwutraktowym trójpasmowym. Pasmo główne tworzy sień oraz usytuowane za nią duże wnętrze z trzema wysokimi okna sięgającymi podłogi, otwierające się na taras przy elewacji tylnej. Po bokach pasma głównego zlokalizowane są po dwa pomieszczenia. Segment wschodni zajmują ujęte w jedno pasmo trzy wnętrza, z których centralne dwukondygnacjowe pomieszczenie, tzw. Sala Rycerska, zajmuje większą część. Segment zachodni zajmują analogiczne trzy pomieszczenia, z tym że centralne jest jednokondygnacyjne. Rozkład wnętrz na piętrze powtarza zasadniczo schemat parteru z tą różnicą, że trakt frontowy segmentu głównego zajmuje wielki hol z parami kolumienek, wydzielających wschodnią i zachodnią cześć tego holu. Bogaty, malarski wystrój wnętrz pałacowych przetrwał do chwili obecnej jedynie w tzw. Sali Rycerskiej. W 1825 r. koncertował w niej Fryderyk Chopin.
Klasycystyczny pałac w Kikole, o zwartej i monumentalnej bryle, reprezentuje rzadkie na ówczesne czasy rozwiązanie wiejskiej siedziby rezydencjonalnej w wariancie z bardzo szerokim portykiem wgłębnym na osi fasady oraz z fasadą zakomponowaną na całej szerokości w wielkim porządku. Tworzona za pomocą pilastrów wertykalna artykulacja pojawia się również w oszczędniejszej formie na elewacji tylnej oraz na skrajach elewacji bocznych. Należy do najciekawszych założeń pałacowych na terenie ziemi dobrzyńskiej.

Park

Park z 1. poł. XIX w. zaprojektowany i założony przez Karola Zboińskiego. Zastąpił on prawdopodobnie wcześniejsze założenie parkowe, współczesne wzniesionemu pałacowi. W 1909 r. park został przekomponowany wg projektu Stefana Celichowskiego. W 1926 r. wykonano groblę i jaz przy stawie. Kompozycyjnie zespół pałacowo-parkowy składał się z dwóch części. Część południowa jest regularna, oparta na osi symetrii wyznaczonej przez poprzedzoną bramą główną, obsadzoną lipami, aleję dojazdową do pałacu, podjazd z niezachowanym owalnym gazonem oraz pałac. Część północna, tworząca zasadniczą, krajobrazową część parku ma formę zbliżoną do pięcioboku, rozciągniętego na osi wschód-zachód. Zasadniczym elementem kompozycyjnym parku jest staw o nieregularnej linii brzegowej. Staw ten, stanowiący rozszerzenie strumienia płynącego ze wschodu na zachód, usytuowany został w obniżeniu terenu tworzącym nieckę. Strumień przed rozszerzeniem w staw posiada odnogę, omijającą staw od północy i z powrotem łączącą się z głównym nurtem strumienia za stawem. Dalej, w kierunku zachodnim, strumień ten wpływa w wąski parów, ograniczony od od północy i południa sadami. Główne trakty spacerowe przecinają park równoleżnikowo, zgodnie z ukształtowaniem terenu oraz przebiegiem strumienia. Łączą je dwa trakty poprzeczne. Od traktów głównych odchodzą ścieżki spacerowe. Parkowe trakty drożne uzupełnia aleja lipowa, odchodząca od płd.-wschodniego narożnika pałacu i prowadząca w kierunku folwarku wzdłuż północnej granicy sadu. Kolejna alejka biegnie od pałacu w kierunku płn.-zachodnim wzdłuż południowej granicy sadu.Granice parku wyznaczały od strony płd.alejki odchodzące od pałacu, a od strony wschodniej i północnej - obsadzona szpalerami drzew sieć drożna wkomponowana w układ urbanistyczny Kikoła. Pod względem stanu gatunkowego w parku dominuje klon pospolity, kasztanowiec biały i sosna pospolita, z gatunków obcych najczęściej występują: jałowiec sabiński, topola amerykańska, robinia akacjowa, żywotnik zachodni i wiąz syberyjski. Główne grupy drzew, poza alejami, skupione są wokół stawu, pomiędzy stawem a północną granicą parku oraz we wschodniej części parku. Mniejsze skupiska drzew występują wzdłuż traktów drożnych obrabiających parów w zachodniej części parku. Park posiada zachowany dawny układ kompozycyjny.

Inne

Oficyna.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011