Kcynia

Stan obecny

Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury im. Klary Prillowej oraz Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna.
Ul. Libelta 27

Historia

Dwór z 1 poł. XIX w., tzw. Wójtostwo.
Wieś znana była już w XI w., kiedy powstała tu pierwsza parafia p.w. św. Idziego. W 1262 r. osada założona przez rycerzy Jana i Rynera (Reinera) otrzymała prawa miejskie, nadane jej przez Bolesława Pobożnego (1221-1279). Ten był księciem kaliskim, drugim synem Władysława Odonica i księżniczki pomorskiej Jadwigi, córki Mściwoja I. Pierwszym synem Odonica był Przemysław I, który faktycznie sprawował władzę nad miastem. Dopiero w 1257 r., po jego śmierci Bolesław stał się władcą samodzielnym i okazał wielki talent polityczny. Doprowadził do trwałego zbliżenia między Wielkopolską a Pomorzem Gdańskim i Zachodnim. Jego następcą został bratanek, Przemysław II. W XIII w. w Kcyni istniało najstarsze w Wielkopolsce Bractwo Kurkowe. Kcynia była stolicą powiatu kcyńskiego w województwie kaliskim. Należała m.in. do znanego rodu Słupskich. W 1768 r. miała miejsce słynna w Wielkopolsce Konfederacja Kcyńska. W 1770 r. wojska rosyjskie rozbiły tu pułki konfederatów barskich w bitwie pod Kcynią. Od 1773 r. miasto znalazło się pod panowaniem pruskim. W 1775 r. strawił je wielki pożar. W 1781 r. powstał pierwszy kościół ewangelicki (rozebrany w 1971 r.), a w 1787 r. kościół i klasztor Karmelitów. W latach 1807-1815 Kcynia znajdowała się w Księstwie Warszawskim. W 1818 r. po zmianach podziału terytorialnego znalazła się w powiecie szubińskim. W 1835 r. nastąpiła kasata klasztoru Karmelitów, a w 1842 r. pruska ordynacja miejska. Mniej więcej w tym okresie wzniesiono przy obecnej ulicy Libelta klasycystyczny dworek. Nie znamy jego pierwotnego przeznaczenia, w późniejszym okresie był własnością właściciela cegielni ? Złotowicza. Trudno dziś powiedzieć skąd wzięła się nazwa "Wójtostwo", gdyż Kcynia od kilkuset lat jest miastem i nigdy nie było tu wójta. Być może pochodzi z odległych czasów, gdyż taka nazwa wymieniana jest w niektórych materiałach źródłowych. W 1919 r. w dworku mieścił się sztab frontu północnego powstania wielkopolskiego. Obecnie w odrestaurowanym budynku mieści się MGOK i biblioteka.
W XX w. w miasteczku znajdował się także niewielki majątek ziemski, niestety nie zachował się tam dwór. W 1926 r. jego areał liczył 107 ha, w tym 80 ha ziem uprawnych, 22 ha łąk i pastwisk oraz 5 ha nieużytków. Jego właścicielem był Aleksander Danielewicz. Czysty dochód gruntowy gospodarstwa wynosił 548 talarów. Specjalizowało się w hodowli konia półkrwi szlachetnej. Być może znajdowało się we wschodniej części miasta. Niezbędne są tu dalsze badania terenowe.

Źródło: Dzieje Kcyni i okolic. Praca zbiorowa pod redakcją Włodzimierza Jastrzębskiego.
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych Woj. Poznańskiego 1926.
Wszelkie prawa zastrzeżone. (M.K.)

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek parterowy, nakryty dwuspadowym dachem. W fasadzie poprzedzony portykiem filarowo-kolumnowym dźwigającym niewielki trójkątny fronton. Zaraz nad frontonem w dachu umieszczono dość oryginalną, szeroką i niską wystawkę, ozdobioną półokrągłym świetlikiem. Wejście poprzedzone szerokimi schodami ujętymi stopniowanymi murkami.

Park

Park z XIX w. Zadbany, wkomponowany w przestrzeń miejską, we wschodniej części wydzielony plac zabaw.

Inne

Późnobarokowy ? klasycystyczny kościół pokarmelicki pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny wraz ze skrzydłem klasztoru - Kalwarią z 1780 r.
Późnogotycki kościół p.w. św. Michała Archanioła z 1631 r.
Zabudowa z XIX w.: gmach poczty, przedszkole, Zespół Szkół Specjalnych im. Janusza Korczaka
Zabytkowy dom z końca XVIII w. przy ul. Rynek 14

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011