Chocicza Mała

Stan obecny

Stan pozostałości nieznany.
Prawdopodobnie własność J.S.T.

Historia

Dwór z 3. ćw. XIX w.
Chocicza Mała to wieś leżąca 3 km na zachód od Białężyc i 1,5 km na płd. zachód od Chociczy Wielkiej. Leży nad bezimienną strugą wpadającą do rzeczki Wielka. Po raz pierwszy Ch. Małą znajdujemy w zapiskach w 2. poł. XV w., kiedy to wieś należała do dziedziców Wrześni - Jana i Jerzego Wrzesińskich. Później występuje głównie jako Chociczka, jednak nazwa ta pojawia się w Regestach dopiero w XVII w. W 1676 r. wieś należała do Władysława Domiechowskiego h. Prawdzic. Odziedziczył ją syn Władysława - Jan, ożeniony z Heleną Twardowską. Po nim dziedzicem był Andrzej Przyborowski, ożeniony z Anną Borzymowską, którzy mieli córkę Mariannę, zamężną za Stanisława Radziszewskiego. Następnie dopiero w poł. XVIII w. znajdujemy w zapiskach posesorów obu wsi Ch. - Karola i Wiktorię Łaszczyńskich. W 1754 r. urodziła się w Ch. ich córka Weronika Antonina. Po śmierci pierwszej żony dziedzic ożenił się ponownie, z Martyną Czachórską, córką Franciszka i Barbary Skórzewskiej. Poświęcił się karierze wojskowej, by w latach 80. osiągnąć stopień pułkownika wojsk królewskich. W 1784 r. zapisywał Martynie sumę 12 tys. złp. Właścicielem obu wsi Ch. był on prawdopodobnie do k. XVIII w.
Na pocz. XIX w. w zapiskach znajdujemy ekonoma Stanisława Makoskiego, a dopiero w 1816 r. nazwisko dziedzica - Ignacego Dobrzyckiego, ożenionego z Józefą Bronikowską. Posesorem dóbr był wówczas Ignacy Gosławski. Zapewne ok. 1816 r. we wsi wybudowano nowy dwór, który pojawia się w zapisce dot. chrztu Feliksa - syna Melchiora Korytowskiego i Petronelli Kawieckiej. Właścicielką dóbr była aż do swojej śmierci Józefa Dobrzycka. Zmarła mając 79 lat, dnia 2 marca 1840 r. Dobra odziedziczył drugi mąż Józefy - Andrzej Dobrzycki, kapitan (byłego) wojska polskiego. Zmarł jako 72 letni wdowiec, dnia 15 stycznia 1856 r. Później zapewne rodzina sprzedała majątek w ręce niemieckie.
W 1885 r. Chociczka stanowiła dominium o pow. 1164 mórg, a na terenie domeny znajdowało się 11 domów ze 149 m-cami (143 katolików, 6 ewangelików; 47 analfabetów). Nazwy Chocicza Mała i Wielka powstały zapewne na przełomie XIX i XX w., gdyż w tej postaci zostały odnotowane w ks. adresowej z 1913 r. Niemiecką nazwą wsi było wówczas Klein Chocicza (Klein - Gottschütz). Obszar dworski obejmował 312 ha, w tym 258 ha ziemi uprawnej, ponadto folwark królewski Guthof (Königlich Krongut) - 350 ha, w tym 323 ha ziemi uprawnej. Czysty dochód gruntowy wynosił: K.G. - 2797 marek i Guthof - 5693 marki. Powyższe miejsca wraz z majątkiem Pfalzhof (Palczyn, 469 ha i 5098 mk) należały do książąt von Preußen (Schatullengut Sr. Maj. d. Deutschen Kaisers u. Königs von Preußen). Zarządcą Chociczy był królewski radny Schoening, dworu Guthof - Oberamtmann Hugo Eschenbach oraz Palczyna - Oberamntmann Eugen Cremer. Po wyzwoleniu Polski w 1920 r. niemieccy właściciele opuścili Wielkopolskę. Opisywany majątek należał do skarbu państwa, a jego dzierżawcą w 1926 r. był Leon Dembiński. Dobra obejmowały 312 ha, w tym 258 ha ziemi uprawnej, 45 ha łąk i pastwisk oraz 9 ha nieużytków. Do oszacowania podatku gruntowego wykazywano 933 talary "czystego dochodu gruntowego". Przez gospodarstwo przebiegała kolejka polna. W 1930 r. Ch. Mała, w odróżnieniu od Ch. Wielkiej - nie została odnotowana w Księdze Adresowej Polski. W latach 1939-45 nosiła przywróconą nazwę z pocz. XX w. - Klein Gottschütz. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11780470 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3671_Wreschen_IX.1944_UW.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

We wsi zachował się, prawdopodobnie przebudowany po wojnie - dwór, wzniesiony na rzucie prostokąta rozciągniętego w osi N-S i fasadą skierowany na zachód.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego w znacznym stopniu jest zniekształcony. W okresie powojennym wyburzono większość zabudowań dworskich i gospodarczych.

Park

Park dworski z k. XIX w. o pow. ok. 1,9 ha, z mocno przerzedzonym drzewostanem, ale zachowany w dawnych granicach.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011