Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Jabłonowo Pomorskie
zdjęcie Marek Kujawa 2009
Miniatura Jabłonowo PomorskieMiniatura Jabłonowo PomorskieMiniatura Jabłonowo PomorskieMiniatura Jabłonowo Pomorskie

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Jabłonowo Pomorskie
Zdjęcie Marek Kujawa

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Rafał TerknerMarek Kujawa

Jabłonowo Pomorskie

Jablonowo, po 1903 r. Goßlershausen

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:brodnicki
Gmina:Jabłonowo Pomorskie
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Obiekt:pałac, nr rej.: A/524 z 29.11.1957

Stan obecny

Dom generalny Zgromadzenia Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej.

Historia

Pałac z XIX w.
W XI w. na wzgórzu, gdzie obecnie stoi pałac, za czasów Bolesława Chrobrego wznosiła się twierdza obronna. Obok Jabłonowa miał też przebiegać szlak, którym kupcy rzymscy udawali się po bursztyn, na co wskazuje nazwa sąsiedniej miejscowości: Bursztynowo. Wieś Jabłonowo była ongiś rodową posiadłością książąt Jabłonowskich (Wichulskich). W XVII w. dobra jabłonowskie przeszły na własność hrabiego Jana Działyńskiego, wojewody chełmińskiego, który darował je Ojcom Jezuitom z Grudziądza. Po kasacie Zakonu i rozbiorze Polski Jabłonowo przeszło na własność hrabiostwa Narzymskich. Stefan Narzymski herbu Dołęga poślubił Otolię z rodu Karwatów herbu Murdelio (z Węgier). Stary pałac Jabłonowskich wydawał się nowym właścicielom rezydencją dość skromną. Stefan Narzymski, były oficer w powstaniu listopadowym, w 1853 r. rozpoczął budowę nowego zamku według planów architekta Fryderyka Augusta Stülera, nadradcy budowlanemu króla Fryderyka IV. Ten powierzył realizację swego projektu lokalnemu architektowi, Karolowi Lorentzowi. Budowę ukończono w 1859 r. Następnie rozpoczęto dekorację wnętrz i sal reprezentacyjnych, utrzymanych w stylu klasycystycznym. Wyposażono je w sprowadzone z Włoch meble, kryształowe żyrandole i obrazy starych mistrzów.
Po wzniesieniu zamku Stefan Narzymski zainicjował budowę kościoła. Plan opracował Stüler w stylu gotyku nadwiślańskiego, a budową kierował Lorentz. Kościół p.w. św. Wojciecha budowano w latach 1860-1866, a konsekrowano w 1866 r.. Właściciele zamku zmarli w Rzymie: Otolia w 1867 r., a jej mąż w 1868 r.. Pochowani są w kaplicy przy wspomnianym kościele. Zamek jabłonowski miał być posagiem dla jedynej córki Narzymskich, Marianny (1844-1914), która w 1873 r. wyszła za mąż za księcia Feliksa Ogińskiego z Kozielska. Książę zmarł nie pozostawiwszy potomstwa. Maria prowadziła życie skromne, niemal zakonne, oddane dziełom miłosierdzia. Po jej śmierci właścicielem zamku został krewny Zygmunt Narzymski, a potem jego syn Tadeusz. W 1914 r. wojska pruskie usunęły właścicieli zamku i kwaterując w nim, prowadziły dzieło grabieży i zniszczenia. Ofiarą wandalizmu padły meble, cenne historyczne obrazy, zbiór porcelany, srebrne zastawy, kryształy i wszystko co wartościowe. Spadkobiercy księżnej Ogińskiej, najbliżsi krewni, po śmierci Tadeusza Narzymskiego nie mogąc w czasie kryzysu powojennego utrzymać się na tak dużym majątku, sprzedali go Państwowemu Bankowi Rolnemu w Grudziądzu, Bank natomiast wystawił na sprzedaż zamek z parkiem, ogrodem i przyległą ziemią orną.
Matka Maria Karłowska, Założycielka Zgromadzenia Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej, poszukująca wówczas obiektu na szkołę gospodarczą dla dziewcząt, nabyła zamek od Banku Rolnego.Siostry Pasterki objęły go w dniu 16 lipca 1933 roku. Od tego czasu znajduje się on w posiadaniu Sióstr i zgodnie z życzeniem Matki Karłowskiej stanowi siedzibę Domu Generalnego Zgromadzenia. Zapoczątkowana przez Matkę Marię szkoła gospodarcza po jej śmierci (1935 r.) upadła Po II W.Św. - oprócz pałacu - pozostałe wszystkie budynki oraz ziemia zostały przeznaczone na potrzeby PGR-u utworzonego na terenie posesji.
Zgodnie życzeniem Matki Marii Karłowskiej, została ona pochowana w Jabłonowie, najpierw obok kościoła, a w sierpniu 1935 r. po przygotowaniu krypty pochowana została w grobowcu - sarkofagu z białego piaskowca, w którym spoczywała do czasu beatyfikacji do 1997 roku. Z rozpoczęciem II W.Św., po wysiedleniu Sióstr Pasterek z zamku w dniu 7 września 1939 r. cały obiekt zajęli Niemcy. Utworzyli oni w zamku obóz przejściowy dla rodzin polskich, zwany też \\\"obozem zniemczenia\\\", który funkcjonował tutaj od poł. 1942 do pierwszej poł.1943 r. Mężczyzn w wieku poborowym po okresie przygotowania językowego wcielano do armii niemieckiej. Pozostali i całe rodziny byli wywożeni do Rzeszy jako tania siła robocza. W nocy 23/24 stycznia 1945 r. wojska rosyjskie wkroczyły do Jabłonowa. Zajęły także zamek. W lutym tegoż roku NKWD utworzyło w spichlerzu obóz przejściowy, który działał do końca lutego tegoż roku. 1 marca 1945 r. do zamku wróciły siostry pasterki i zamieszkują tu do dnia dzisiejszego. W 1957 r. dawna rezydencja Narzymskich została wpisana do rejestru zabytków. Zamek jabłonowski nadal funkcjonuje jako Dom Generalny założonego przez Matkę Karłowską Zgromadzenia Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej, którego zadaniem jest praca wychowawcza nad dziewczętami moralnie zaniedbanymi i zagrożonymi, opieka nad samotnymi matkami i ich dziećmi, służba pielęgniarska, apostolstwo więzienne, praca parafialna i rekolekcyjna. Dekretem z dnia 15 czerwca 1997 r. kaplica w Domu Generalnym Zgromadzenia Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej w Jabłonowie Pomorskim została ustanowiona przez Księdza Biskupa Toruńskiego Andrzeja Suskiego diecezjalnym sanktuarium Błogosławionej Marii Karłowskiej z przywilejami i zadaniami według prawa kościelnego, powszechnego i lokalnego.
Źródło tekstów: Strona internetowa Zgromadzenia Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej.
http://www.pasterki.diecezja.torun.pl/palac.htm

Opis

Budynek wzniesiony w modnym wówczas stylu - na wzór neogotyckich zamków angielskich, w krajobrazowym parku. Układ bryły architektonicznej został podyktowany warunkami topograficznymi. Być może na tym miejscu znajdowały się resztki zamku Jabłonowskich. Architekt wznosząc nowy pałac, sugerował się obrysem starych fundamentów i utworzył bryłę biegnącą z północy na południe, z przylegającymi do niej skrzydłami, wieżą i basztami. Malownicze, estetyczne wykończenie elewacji pałacu jabłonowskiego odpowiadało podstawowym cechom architektury XIX w. Zabudowania mieszkalno-gospodarcze dla służby rozlokowane były w północnej i wschodniej części zespołu pałacowo - parkowego. Pałac wyróżnia się zarówno układem wnętrz jak i bryłą, którą wyróżniają wieże o różnych kształtach i wysokościach, zwłaszcza okrągłe w stylu angielskim, zwieńczone krenelażem. Stüler bardzo umiejętnie połączył w architekturze pałacu \\\"gust włoski\\\" do którego należą otwory okienne zamknięte półkoliście, tarasy, balkony z elementami gotyckimi w postaci krenelażu i detalu architektonicznego w formie tzw. rybiego pęcherza (w balustradach). Interesująca jest także transpozycja znanego z wnętrz katedr gotyckich podziału ściany na 3 lub 4 strefy, gdzie każda z kolejnych wyższych kondygnacji (stref) jest \\\"lżejsza\\\" w wyniku zastosowania większej ilości otworów i lepszego doświetlenia. Podobne połączenie i przetworzenie form daje się zauważyć w kształcie najwyższej kwadratowej wieży - w stylu renesansu florenckiego, jak również fryzy arkadowe obiegające szczyty wież.
Stüler zastosował również motywy romańskie w postaci półkolumn z kapitelemi o dekoracji roślinnej:
- gzymsy i krenelaże, niekiedy z narożnymi sterczynami,
- otwory okienne zakończone łukiem pełnym i małe parzyste okna w ostatniej kondygnacji.
- Na wysokości I piętra występuje gładki fryz,
- ten sam kształt dachu - płaski za krenelażem - bardzo \\\"włoski\\\" w typie, jednak nieodpowiedni dla naszej strefy klimatycznej - to świadczy o dużym upodobaniu projektanta do architektury włoskiej.
Zastosowano interesujące połączenie trzech pawilonów, usytuowanych między pałacem a (obecnie) spichlerzem i połączonych wraz z nim półkolistym murem parawanowym zwieńczonym krenelażem.
Wnętrze pałacu wyróżnia bardzo zróżnicowany i nieregularny układ pomieszczeń z reprezentacyjną klatką schodową o schodach w konstrukcji żeliwnej, ze stopniami z białego marmuru. Ażurowe, arkadowe przeprucie w ścianie wydzielającej klatkę schodową wykonano w kształcie trzech łuków TUDORA. W górnej części klatki schodowej umieszczono na ścianie herb Narzymskich, także z białego marmuru. Połączenie 2 herbów: krzyż na półksiężycu i inicjały OK oraz strzała usytuowana wewnątrz w podkowie i krzyż oraz inicjały SN, a nad nimi orzeł trzymający koronę. Sufity pomieszczeń i sal parteru zdobione są gzymsami i fasetami, dekoracją stiukową w formie plafonów o motywach klasycystycznych. Przy wejściu głównym do sali reprezentacyjnej 2 kolumny z głowicą koryncką z białego marmuru. Drzwi w salonach - dwuskrzydłowe, płycinowe z szerokimi ościeżnicami - są również z dekoracją klasycystyczną. W przyległych salach reprezentacyjnych po pięć par ozdobnych , dwuskrzydłowych drzwi, pięknie zdobionych prowadzących do przyległych sal i na taras. W owalnym salonie dodatkowo zdobi pierwotny parkiet z dwukolorowych tafli, z dekoracją roślinną pośrodku. W dwóch wieżach umieszczone są schody uzupełniające główny układ komunikacyjny. Południowe skrzydło zajmował ogród zimowy, a od 1934 roku mieści się tu kaplica, ze sklepieniem krzyżowym w prezbiterium i płaskim stropem na całości kaplicy ze skromna dekoracją w formie okrągłych plafonów i faset. Nad głównym wejściem do kaplicy drewniane kasetony ze złotym motywem kwiatowym.
Do niedawna sądzono, że wzorem dla zamku jabłonowskiego był zamek Miramare koło Triestu we Włoszech. Obydwa te projekty są uderzająco podobne, zarówno w bryle architektonicznej, jak i w kompleksie ogrodowym. W obydwu pałacach zastosowano podobne elementy w rozplanowaniu bryły, podobne gzymsy i krenelaże, niekiedy z narożnymi sterczynami, otwory okienne zakończone łukiem pełnym i małe parzyste okna w ostatniej kondygnacji. Na wysokości I p. Występuje gładki fryz, ten sam kształt dachu- płaski za krenelażem - bardzo włoski w typie, jednak nieodpowiedni dla naszej strefy klimatycznej - to świadczy o dużym upodobaniu projektanta do architektury włoskiej. Jednak wpływ Miramare (1856/1860) na budowę polskiej rezydencji musi być wyeliminowany, gdyż - jak świadczą dokumenty, Jabłonowo powstało wcześniej, a najwyżej są to budowle bliźniacze. Można natomiast przypuszczać, że obie budowle architektoniczne posiadają jeden wspólny wzór, którego dotąd nie udało się odnaleźć.
http://www.pasterki.diecezja.torun.pl/palac.htm

Park

Park o powierzchni ok. 70 ha. Kompozycja parku jest czytelna. Założenie malowniczo usytuowane na wzniesieniu, w otaczającym go Brodnickim Parku Krajobrazowym.

Inne

Kaplica neogotycka z 1934 r.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.