Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Iłowo
Zdjęcie Marek Kujawa

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Iłowo

Illowo, Ihlau (1942-45)

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:sępoleński
Gmina:Sępólno Krajeńskie
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski, nr rej.: 139/A z 30.01.1985

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Pierwsze wzmianki o wsi Iłowa pochodzą z pocz. XV w. W dokumentach jej nazwę znajdujemy także jako Gilowa (1453 r.) i Gylawa (1467 r.). W XV w. jej właścicielami byli Rungowie, którzy później nazwali się Sypniewskimi. Wśród pierwszych wlaścicieli wymienia się także Mikołaja Łankowskiego, jednego z braci - właścicieli Łankowic. W poł. XV w. dziedzicami byli: najpierw Jan, a później Dobrogost i Jakub z Nietobyla. Część wsi była zapewne w rękach starosty potulickiego Rogozińskiego. Na przełomie XV i XVI w. wieś przeszła pod panowanie możnego rodu Witosławskich. Byli oni właścicielami Sielca, Wyrzy, Witosławia; części w Ślesinie, Gorzeniu i wielu innych. W 1526 r. Andrzej Witosławski zaślubił Ludmiłę Bnińską. Mieli synów: Krzysztofa, Benedykta, Jana i Piotra. Krzysztof ożenił się z Zofią Wyrzyską i to on trzymał Iłowo, przy czym należy nadmienić, że wieś występuje w zapiskach z tego okresu zawsze razem z Raduńskiem. Niedługo później właścicielem został Jan Witosławski, późniejszy pisarz sądu wojewódzkiego w Kaliszu, a następnie jego syn Janusz. Kolejnym z tego rodu był Florian, który wraz z ojcem ok. 1585 r. sprzedali Iłowę i Raduńsk Maciejowi Gliszczyńskiemu. W poł. XVII w. żyli jeszcze potomkowie i spadkobiercy Witosławskich. Na skutek rozlicznych transakcji właścicielem praw do Iłowy został Stanisław na Pogorzeli Pogorzelski, kasztelan kaliski, który w 1655 r. scedował je żonie, Zofii ze Smoszewa. Kolejnymi właścicielami wsi zostali Działyńscy h. Ogończyk, dziedzice Sypniewa. W 1720 r. ksiądz Aleksander Działyński, kanonik katedralny z Gniezna, sprzedał Iłowę i Radońsk, wraz z Łukowem, Jardzanami i młynami: Hamer, Lubcza i Szyszkowy - Andrzejowi Teodorowi Grabowskiemu, sędziemu ziemskiemu człuchowskiemu, za kwotę 125 tys. talarów. Majątek odziedziczył jeden z jego trzech synów. Później dobra były w posiadaniu m.in. Nepomucena Pogonowskiego, po którym długi spłacała w 1791 r. Nepomucena Gliszczyńska. Po III rozbiorze Polski wieś ostatecznie przeszła w ręce niemieckie. W połowie XIX w. właścicielami była rodzina Langner, dla której w 1868 r. wybudowano tu obecny dwór. Wieś tak opisywali autorzy Słownika Geograficznego: "Wieś... w lesistej okolicy nad strugą Iłonką, 1 mila od traktu bitego więcborsko-złotowskiego"... W 1885 r. na Iłowo składała się wieś i dobra. Majątek był w wysokiej kulturze rolnej, za co otrzymał miano "dóbr rycerskich". Wieś liczyła 2327, a majątek 4268 mórg. Łącznie było tu 114 budynków oraz 44 domy zamieszkałe przez 430 osób, w tym 312 ewangelików. Na pocz. XX w. ogromny majątek Wilckensów został częściowo rozparcelowany, a na pozyskanych ziemiach utworzono mniejsze gospodarstwa. W 1926 r. oprócz głównej majętności we wsi znajdowały się dwa folwarki: Bogumiła Marquardta o areale 75 ha oraz Gustawa Maecka - 50 ha. Dobra należące do Anny Wilckens liczyły 1114 ha i przynosiły 3852 marki czystego dochodu gruntowego. Majątek posiadał talże owczarnię użytkową. Po 2. wojnie światowej został przejęty przez Skarb Państwa Polskiego, a na terenie folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo po 1990 r. Dwór przeznaczono na mieszkania i biura PGR-u. W latach 80. XX w. został on wyremontowany. W latach 90. na bazie folwarku powstała firma "Ikrol". Właścicielem pozostałości folwarku i dworu wraz z parkiem został w 2004 r. p. Andrzej Basiński.
Źródła:
Wikipedia
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902
Książka Adresowa Gosp. Rolnych pow. 50 ha Woj. Pomorskiego, 1929
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty)
Źródło poch. zdjęcia: Strona Internetowa "Powiat Sępoleński"; https://www.powiat-sepolno.pl/143,dwor-w-ilowie.html
Wszystkie Prawa Zastrzeżone!

Opis

Dwór klasycystyczny. Budynek wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi N-S, parterowy, nakryty dachem dwuspadowym. Elewacje spina trójkątna wystawka przechodząca ponad dachem. W 11-osiowej fasadzie portyk filarowy dźwigający balkon.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego zachowany. Większość zabudowań w dobrym stanie.

Park

Park krajobrazowy z XIX w. o pow. 4,95 ha (wraz z dworem i stawem). Park pomimo zakłóconej pierwotnej kompozycji jest czysty i zadbany.

Inne

Zabudowania gospodarcze, w tym owczarnia i gorzelnia.
Kościół p.w. św. Andrzeja Boboli.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.