Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Huta
Zdjęcie Marek Kujawa
Miniatura HutaMiniatura HutaMiniatura Huta

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Huta

Hutta

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:bydgoski
Gmina:Koronowo
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski z XIX w., nr rej.: A/258/1-4 z 15.05.1991

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z poł. XIX w.
Huta to wieś leżąca 20 km na zachód od Koronowa i 20 km na płd. wschód od Sepólna Krajeńskiego. W czasach staropolskich nie istniała, a tereny te, czyli nieistniejąca wieś Świniarzewo (Swinarzewo), wchodziły w skład dóbr zakonu cystersów z Byszewa. Po likwidacji (a właściwie zmianie siedziby na Koronowo) cystersów, właścicielem wsi formalnie zostało opactwo koronowskie. Znaleźliśmy wzmiankę z 1567 r. dotyczącą cesji wsi należących do opactwa: Wiskitna, Swinarzewa i Osieka, dokonanej przez biskupa Adama Mierkowskiego - księdzu Wawrzyńcowi Zalińskiemu, proboszczowi kaliskiemu, który był koadiutorem opactwa (biskupem pomocniczym, mającym prawo następstwa na urzędzie).
Folwark Hutta założony został zapewne dopiero po III rozbiorze Polski i sekularyzacji dóbr kościelnych. Na mapach archiwalnych widnieje jako Gross Hutta. W XIX w. właścicielami tej wsi byli Hutten-Czapscy, a ok. 1845 r. wzniesiony został opisywany dwór, zapewne dla Józefa Napoleona Hutten-Czapskiego, który - jak podaje znany portal pseudoencyklopedyczny - mieszkał w okolicy Bydgoszczy. W okresie emigracji Czapski przebywał w Irlandii i Anglii, gdzie wygłaszał patriotyczne mowy etc. Posiadał też "lewe" paszporty: francuski, a potem irlandzki, za co był sądzony, a potem warunkowo zwolniony. Miał też wielu przyjaciół wśród wolnomularzy i stąd bardzo możliwe, że dwór wybudował w stylu neogotyckim. Być może miała to być ustronna siedziba związana z lożą masonońską? Teorię tę może potwierdzać fakt, że dwór skierowany jest wejściem w kier. wschodzącego słońca.
W 1853 r. Huta przeszła w ręce niemieckiej rodziny Rasmus. W 1872 r. dobra rycerskie (Rittergut) Hutta miały 2415 mórg obszaru, a czysty dochód gruntowy wynosił 2623 talary. W 1880 r. Huta stanowiła dominium w powiecie bydgoskim, liczące nadal 2415 mórg i należała do Reinholda Rasmusa. Było tu 7 domów ze 136 mieszkańcami, w tym 98 katolików, 38 ewangelików; 62 analfabetów. Pod koniec XIX w. właścicielem został Gustaw Baethge. W 1913 r. dobra miały 585 ha, zaś dochód podawany do oszacowania podatku gruntowego wynosił 7293 marki. Gospodarstwo posiadało własną gorzelnię i cegielnię. Właścicielem był wówczas Heinrich Bothe. Majątek ziemski został rozparcelowany po wyzwoleniu Polski i później stanowił własność gminy. Wieś w czasie 2. wojny światowej była administrowana przez Niemców i nosiła nazwę Hutta (1939-1942), a następnie Wallhütte (1943-1945). Po wojnie w dworze mieściły się mieszkania, a później stał się on własnością prywatną państwa Koźmiców. Dwór został częściowo odrestaurowany przez właściciela, nieżyjącego już Stanisława Koźmica, fachowca z dziedziny renowacji zabytków i starych aut, twórcy Ret-Clubu. Za jego życia Huta była miejscem zlotów miłośników starych aut.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
7128 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 2672_Wiskitno_1874.jpg
11822040 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 2672_Wiershuetten_VIII.1944_uniberk_C057611726.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!


Opis

Dwór wybudowany w stylu neogotyku angielskiego. Budynek parterowo-piętrowy, fasadą skierowany na płn. wschód, z wieżą w płd. wschodnim narożniku.

Park

Park krajobrazowy z poł. XIX w. o pow. ok. 5,5 ha. Duże skupisko wysokiej zieleni, zróżnicowanej pod względem wiekowym i gatunkowym. Wśród kilkudziesięciu starych drzew na uwagę zasługują dorodne kasztanowce, klony, lipy, buki, świerki i sosny, towarzyszące dwóm parkowym stawom.
Park mocno ucierpiał podczas nawałnic z 2017 r.

Inne

Stajnia oraz gorzelnia z 1897 r.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Marek Kujawa6 lat i 4 miesiące temu
Opis parku w pewnej mierze nieaktualny. Na skutek nawałnic z sierpnia 2017 r. park znacznie ucierpiał. Zniszczony też został częściowo dach dworu.