Pakosław

Stan obecny

Stan własności nieznany. Teren pod zarządem ANR albo JST.

Historia

Dwór z 1. poł. XIX w.
Pakosław to wieś leżąca 27 km na południe od Radomia. Była gniazdem rodowym Pakosławskich (Pękosławskich) h. Abdank. Ówczesne dobra pakosławskie obejmowały też część w Gaworzynie. W XV w. były tu łany kmiece, trzy osady karczemne z rolą oraz folwark (zapewne z dworem). Kolendę i tzw. świętopietrze z folwarku płacono plebanowi w Iłży, z kolei dziesięciny składano (z ról karczemnych) po 10 grzywien – klasztorowi i proboszczowi w Miechowie. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z „Liber Beneficiorum...” Jana Łaskiego. W 1508 r. pobór płacono w wys. 4 grzywien i 12 groszy. W 1569 r. wieś Piotra i Prokopa Pękosławskich płaciła: z cz. Piotra – od 7 łanów i 4 komorników, Prokopa – od 7 i ćw. łanu i 3 komorników. Później wieś miała jeszcze wielu właścicieli, a po III rozbiorze Polski znalazła się pod zaborem rosyjskim.
W 1837 r. było tu 65 domów i 434 m-ców. Dobra leżały nad rzeką Miałką, w gminie Błaziny i parafii Iłża. Majątek w poł. XIX w. posiadał dwór, cegielnię, gorzelnię oraz dwa młyny wodne: Trupienie i Błota. Zresztą cała północna, podmokła część wsi nosiła nazwę Błota. Na terenach Pakosławia znajdowały się bogate pokłady torfu, a także kamienia wapiennego. Już w poł. XIX w. wieś była stosunkowo duża, a w 1885 r. były tu 102 domy z 310 m-cami, 1202 morgi ziemi dworskiej i 1382 morgi ziemi włościańskiej. Na dominium składały się Pakosław oraz Michałów (folwark leżący ok. 1 km na SW od dworu) o łącznej pow. 2217 mórg, w tym ziemia uprawna: P – 739 m., M – 509 mórg; łąki i pastwiska P – 353 m., M – 10 m.; lasy, tylko Pakosław – 548 m. oraz nieużytki: P – 51 m. i M – 7 m.
Łącznie Pakosław miał 1692 morgi, 3 budynki murowane i 25 drewnianych, osadników 89 z gruntami o wielkości 1382 m.; Michałów – 526 mórg i 6 budynków drewnianych, osadników 6 z gruntami 35 morg. Na polach majątku zaprowadzony był płodozmian 10 (P) i 4 polowy. Las majątku był „urządzony”, natomiast nie podano w jakiej „kolei”, czyli co ile lat przeprowadzano w nim wymianę drzewostanu.
Na pocz. XX w. właścicielką majątku była Jadwiga Smoleńska, która podarowała ziemię pod budowę szkoły. Budynek oddano do użytku w 1911 r., natomiast nie posiadamy żadnych informacji n.t. czasu budowy dworu właścicieli. W maju i czerwcu 1915 r. pod Pakosławiem miały miejsce potyczki wojsk rosyjskich i niemieckich, w których brał udział polski Legion Puławski (w ramach Korpusu Grenadierów Moskiewskich).
W 1930 r. wieś leżała w pow, iłżeckim i miała 753 m-ców. Dobra Janiny Smoleńskiej miały 1220 ha i własną gorzelnię. We wsi były ponadto 3 kuźnie: J. Chojnackiego, J. Czarneckiego i J. Jaśkiewicza; młyn wodny W. Giermasińskiego i dwa wiatraki: J. Mindy i J. Piaska. J. Chojnacki był zarazem posiadaczem sklepu spożywczego. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego. Na bazie dawnego folwarku utworzono PGR. Dwór został zburzony lub przebudowany na biura zakładu.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1880-1902;
Strona internetowa Sz. P. w Pakosławiu: http://pakoslaw-szkola.vdl.pl/o_szkole.html
Księga Adresowa Polski... dla handlu, przemysłu i rolnictwa, 1926/27, W-wa, druk Bydgoszcz 1930;
Geoportal;
Mapster:
11781310 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XXVII-9-C_Gruppe_Warschau_1915_copy_UWar.jpg
11764049 @ Top. Karta Królestwa Polskiego / Топографическая Карта Царства Польского / Carte Topographique du Royaume de Pologne (Mapa Kwatermistrzostwa) 1:126 000
- plik mapy: TKKP126K_ark-28_Kol_IV_Sek_VI_Iłża_600dpi_BCPolona.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wznosił się w poł. zachodniej granicy parku i fasadą był skierowany na wschód. Obecnie na jego miejscu stoi współczesny budynek. W celu uściślenia opisu niezbędne dalsze badania terenowe.

Park

Park dworski z XIX w. o pow. 6,9 ha. Park od północy przechodzi w mieszany las, niegdyś podmokły.